ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْواكُمْ صَدَقاتٍ ..."

اين آيه شريفه حكم صدقه در آيه قبلى را نسخ كرده، و در ضمن عتاب شديدى به اصحاب رسول خدا (ص) و مؤمنين فرموده كه به خاطر ندادن صدقه به كلى از نجواى با رسول خدا (ص) صرفنظر كردند، و به جز على بن ابى طالب احدى صدقه نداد و نجوى نكرد، و تنها آن جناب بود كه ده نوبت صدقه داد و نجوى كرد.

و به همين جهت اين آيه نازل شد، و حكم صدقه را نسخ كرد.

كلمه" اشفاق" به معناى ترس است، و جمله" أَنْ تُقَدِّمُوا" مفعول اين كلمه است، و معناى آيه اين است كه:

آيا ترسيديد صدقه دهيد كه نجوى را تعطيل كرديد؟

احتمال هم دارد كه مفعول كلمه مذكور حذف شده و تقدير كلام" ء اشفقتم الفقر ..." باشد، يعنى آيا از فقر ترسيديد كه به خاطر صدقه ندادن نجوى نكرديد.

بعضى از مفسرين «1» گفته‏اند:

اگر كلمه" صدقه" را به صيغه جمع آورد و فرمود" صدقات" براى اين است كه ترس صحابه از يك بار صدقه دادن نبود، چون يك بار صدقه دادن كسى را فقير نمى‏كند، بلكه ترسشان از دادن صدقات بسيار براى نجواهاى بسيار بوده.

" فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ..."- يعنى حال كه از عمل بدانچه مكلف شديد سر باز زديد، و خدا هم از اين سرپيچيتان صرفنظر نموده، به عفو و مغفرت خود به شما رجوع نمود، اينك رجوع او را غنيمت شمرده در امتثال ساير تكاليفش چون نماز و روزه كوشش كنيد.

بنا بر اين، جمله" وَ تابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ" دلالتى بر اين معنا هم دارد كه ترك نجوى به خاطر ندادن صدقه گناه بوده، چيزى كه هست خداى تعالى ايشان را آمرزيده.

و در اينكه جمله" فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ" را با آوردن حرف" فاء" بر سرش، متفرع كرد بر جمله" فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا ..." دلالتى است بر اينكه حكم وجوب صدقه قبل از نجوى نسخ شده.

و در جمله" وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ" دلالتى هست بر عموميت حكم اطاعت نسبت به اين تكليف و ساير تكاليف، و اينكه اطاعت به طور مطلق واجب است. و در جمله" وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ" نوعى تشديد هست كه حكم وجوب اطاعت خدا و رسول را تاكيد مى‏كند.

(1) روح المعانى، ج 28، ص 31.