ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ"- يعنى قسمتى از فى‏ء مخصوص خدا و قسمتى از آن مخصوص رسول خدا است. و منظور از اينكه گفتيم مخصوص خداست، اين است كه بايد زير نظر رسول خدا (ص) در راه رضاى خدا صرف شود، و آنچه سهم رسول خدا است در مصارف شخصى آن جناب مصرف مى‏شود.

پس اينكه بعضى «1» گفته‏اند:

" ذكر نام خدا در بين صاحبان سهم تنها به منظور تبرك بوده" سخن درستى نيست، و نبايد بدان توجه كرد.

" وَ لِذِي الْقُرْبى‏"- منظور از ذى القربى، ذى القرباى رسول خدا و دودمان آن جناب است، و معنا ندارد كه ما آن را به قرابت عموم مؤمنين حمل كنيم- دقت فرماييد-. و مراد از كلمه" يتامى" ايتام فقيرند، نه مطلق هر كودكى كه پدرش را از دست داده باشد. خواهى گفت:

اگر منظور اين بود كافى بود تنها مساكين را ذكر كنند، چون يتيم فقير هم مسكين است، جواب اين است كه:

بله اين سخن درست است، ليكن اين كه ايتام را جداگانه ذكر كرد براى اين بوده كه اهميت رسيدگى به اين طايفه را برساند.

و از ائمه اهل بيت (ع) روايت شده كه فرموده‏اند:

منظور از ذى القربى، اهل بيت، و مراد از يتامى و مساكين و ابن السبيل هم يتيمان و مساكين و ابن السبيل آنها است.

" كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُمْ"- يعنى حكمى كه ما در باره مساله فى‏ء كرديم، تنها براى اين بود كه اين گونه درآمدها" دولة" ميان اغنياء نشود، و" دولة" چيزى را گويند كه در بين مردم متداول است و دست به دست مى‏گردد.

" وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا"- يعنى آنچه را كه رسول خدا (ص) از فى‏ء به شما مى‏دهد- هم چنان كه به هر يك از مهاجرين و بعضى از اصحاب مقدارى داد- بگيريد، و آنچه نداد و شما را از آن نهى فرمود شما هم دست برداريد، و مطالبه نكنيد، پس هرگز پيشنهاد نكنيد كه همه فى‏ء را در بين همه مؤمنان تقسيم كند.

پس روشن شد كه چرا اينگونه غنيمت‏ها را فى‏ء ناميد و چرا در آيه فرمود:

امر آن را به رسول ارجاع داد، و معناى ارجاع دادن اين شد كه بايد زير نظر آن جناب مصرف شود.

و اين آيه با صرفنظر از سياقى كه دارد، شامل تمامى اوامر و نواهى رسول خدا (ص) مى‏شود، و تنها منحصر به دادن و ندادن سهمى از فى‏ء نيست، بلكه شامل همه اوامرى كه مى‏كند و نواهيى كه صادر مى‏فرمايد هست.

(1) روح المعانى، ج 28، ص 46.