ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

پس خداى تعالى هم عالم به غيب و هم عالم به شهادت است، و غير او هيچ كس چنين نيست، براى اينكه غير خدا هر كه باشد وجودش محدود است، و احاطه ندارد مگر بدانچه خدا تعليمش كرده، هم چنان كه قرآن كريم فرموده:

" عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى‏ غَيْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى‏ مِنْ رَسُولٍ" «2» و اما خود خداى تعالى غيب على الاطلاق است، و احدى و چيزى به هيچ وجه نمى‏تواند به او احاطه يابد،
هم چنان كه باز قرآن كريم در اين باره فرموده:

" وَ لا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْماً" «1».

و اما جمله" هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ" از آنجا كه در سوره فاتحه در تفسير اين دو اسم سخن رفت، ديگر تكرار نمى‏كنيم.

" هُوَ اللَّهُ الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ..."

كلمه" ملك"- به فتح ميم و كسره لام- به معناى مالك تدبير امور مردم، و اختياردار حكومت آنان است. و كلمه" قدوس" مبالغه در قدس و نزاهت و پاكى را افاده مى‏كند. و كلمه" سلام" به معناى كسى است كه با سلام و عافيت با تو برخورد كند، نه با جنگ و ستيز، و يا شر و ضرر. و كلمه" مؤمن" به معناى كسى است كه به تو امنيت بدهد، و تو را در امان خود حفظ كند. و كلمه" مهيمن" به معناى فائق و مسلط بر شخصى و يا چيزى است.

و كلمه" عزيز" به معناى آن غالبى است كه هرگز شكست نمى‏پذيرد، و كسى بر او غالب نمى‏آيد. و يا به معناى كسى است كه هر چه ديگران دارند از ناحيه او دارند، و هر چه او دارد از ناحيه كسى نيست. و كلمه" جبار" صيغه مبالغه از" جبر" يعنى شكسته بند و اصلاح كننده است، و بنا بر اين" جبار" كسى است كه اراده‏اش نافذ است. و اراده خود را بر هر كس كه بخواهد به جبر تحميل مى‏كند. و" متكبر" آن كسى است كه با جامه كبريايى خود را بنماياند.

" سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ"- اين جمله ثنائى است بر خداى تعالى، هم چنان كه در- سوره بقره بعد از نقل اين مطلب كه كفار گفتند خدا فرزند گرفته، فرمود:

" سبحانه" «2».

" هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ ..."

كلمه" خالق" به معناى كسى است كه اشيايى را با اندازه‏گيرى پديد آورده باشد. و كلمه" بارئ" نيز همان معنا را دارد، با اين فرق كه" بارئ" پديد آورنده‏اى است كه اشيايى را كه پديد آورده از يكديگر ممتازند. و كلمه" مصور" به معناى كسى است كه پديد آورده‏هاى خود را طورى صورتگرى كرده باشد كه به يكديگر مشتبه نشوند.

بنا بر اين، كلمات سه‏گانه هر سه متضمن معناى ايجاد هستند، اما به اعتبارات مختلف كه بين آنها ترتيب هست، براى اينكه تصوير فرع اين است كه خداى تعالى بخواهد موجودات را متمايز از يكديگر خلق كند، و اين نيز فرع آنست كه اصلا بخواهد موجوداتى بيافريند.

(1) احاطه علمى به او پيدا نمى‏كنند. سوره طه، آيه 110.

(2) سوره بقره، آيه 116.