ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

در اينجا سؤالى پيش مى‏آيد، و آن اين است كه چرا در دو آيه قبل بعد از نام" اللَّه"
بلافاصله كلمه توحيد" لا اله الا اللَّه" را ذكر نمود و سپس اسماى خدا را شمرد، ولى در آيه مورد بحث بعد از نام" اللَّه" به شمردن اسماء پرداخت، و كلمه توحيد را ذكر نكرد؟

جوابش اين است كه بين صفاتى كه در آن دو آيه شمرده شده كه يازده صفت، و يا يازده نام است، با نامهايى كه در آيه مورد بحث ذكر شده فرق است، و اين فرق باعث شده كه در آن دو آيه كلمه توحيد را بياورد و در اين آيه نياورد، و آن فرق اين است كه صفات مذكور در دو آيه قبل الوهيت خدا را كه همان مالكيت توأم با تدبير است اثبات مى‏كند، و در حقيقت مثل اين مى‏ماند كه فرموده باشد:

" لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ" معبودى به جز خدا نيست، به دليل اينكه او عالم به غيب و شهادت، و رحمان و رحيم و ... است. و اين صفات به نحو اصالت و استقلال خاص خدا است، و شريكى براى او در اين استقلال نيست، چون غير او هر كس هر چه از اين صفات دارد، خدا به وى داده، پس قهرا الوهيت و استحقاق معبود شدن هم خاص او است، و به همين جهت در آخر آيه دوم فرمود:

" سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ". و با اين جمله اعتقاد شرك را كه مذهب مشركين است رد نمود.

و اما صفات و اسمايى كه در آيه مورد بحث آمده صفاتى است كه نمى‏تواند اختصاص الوهيت به خدا را اثبات كند، چون صفات مذكور عبارتند از:

خالق، بارئ و مصور، كه مشركين هم آنها را قبول دارند. آنان نيز خلقت و ايجاد را خاص خدا مى‏دانند، و در عين حال مدعى آنند كه به غير خدا ارباب و الهه ديگر هست كه در استحقاق معبوديت شريك خدايند.

و اما اينكه در ابتداى هر سه آيه اسم جلاله" اللَّه" آمده، به منظور تاكيد و تثبيت مقصود بوده، چون اين كلمه علم (اسم خاص) است براى خدا، و معنايش ذات مستجمع تمامى صفات كمال است، و قهرا تمامى اسماى الهى از آن سرچشمه مى‏گيرد.

" لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏"- اين جمله اشاره به بقيه اسماى حسنى است، چون كلمه" الاسماء" هم جمع است، و هم الف و لام بر سرش آمده، و از نظر قواعد ادبى جمع داراى الف و لام افاده عموم مى‏كند.

" يُسَبِّحُ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ"- يعنى هر آنچه مخلوق كه در عالم است حتى خود آسمانها و زمين تسبيح‏گوى اويند. و ما در سابق مكرر پيرامون اينكه تسبيح موجودات چه معنا دارد بحث كرديم.

اين آيات سه‏گانه با جمله" وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ" ختم شده يعنى او غالبى است شكست ناپذير، و كسى است كه افعالش متقن است، نه گزاف و بيهوده. پس نه معصيت‏
گناه‏كاران او را در آنچه تشريع كرده و بشر را به سويش مى‏خواند عاجز مى‏سازد، و نه مخالفت معاندان، و نه پاداش مطيعان و اجر نيكوكاران در درگاهش ضايع مى‏گردد.