ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

و اين معارف كه نمونه‏اى از آن ذكر شد معارف و علوم بسيار زيادى است كه زندگى دنيا خلاف آن را در ذهن تصوير مى‏كند، و همان خلاف را آن چنان آرايش مى‏دهد كه صاحب ذهن، آن را حقيقت مى‏پندارد، و خداى تعالى در كتاب مجيدش و رسول خدا به امر
خدا در تعليمش مؤمنين را هشدار داده، دستور مى‏دهد كه مؤمنين يكديگر را به آنچه حقيقت است سفارش كنند، هم چنان كه فرموده:

" إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ" «1»، و نيز فرموده:

" يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً وَ ما يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ" «2».

پس قرآن در حقيقت مى‏خواهد انسان را در قالبى از علم و عمل بريزد كه قالبى جديد و ريخته‏گرى‏اش هم طرزى جديد است، قرآن مى‏خواهد با اين ريخته‏گرى‏اش انسانى بسازد داراى حياتى كه به دنبالش مرگ نيست، و تا ابد پايدار است، و به همين معنا آيه زير اشاره نموده، مى‏فرمايد:

" اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ" «3»، و نيز مى‏فرمايد:

" أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها" «4».

و ما وجه حكمت و معناى آن را در هر آيه‏اى كه سخن از حكمت داشت ذكر كرديم، البته به آن مقدارى كه اين كتاب مجال بحثش را داشت.

و از آنچه گذشت معلوم شد اينكه بعضى گفته‏اند:

" تفسير قرآن، تلاوت آنست، و اما غور و كنجكاوى در معانى آيات قرآن تاويل، و ممنوع مى‏باشد" فاسد و سخنى بسيار دور از ذهن است.

(1) محققا همه انسانها در زيانكارى‏اند، مگر تنها كسانى كه ايمان آورده اعمال صالح مى‏كنند، و يكديگر را به پيروى از حق سفارش مى‏نمايند. سوره عصر، آيه 3.

(2) خداوند به هر كس بخواهد حكمت مى‏دهد، و به كسى كه حكمت داده شد خيرى بسيار داده شده، ولى به جز خردمندان متذكر اين معنا نمى‏شوند. سوره بقره، آيه 269.

(3) استجابت كنيد دعوت خدا و رسول را وقتى شما را مى‏خوانند تا زنده‏تان كنند. سوره انفال، آيه 24.

(4) آيا كسى كه مرده بود پس ما زنده‏اش نموده، نورى برايش قرار داديم تا با آن در بين مردم زندگى كند، در وصف، مثل كسى است كه در ظلمتهايى قرار گرفته باشد كه خروجى برايش نيست سوره انعام آيه 122.