ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" كُلَّما أُلْقِيَ فِيها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ" هر دسته‏اى كه داخل جهنم مى‏شوند خازنان جهنم از ايشان مى‏پرسند:

مگر براى شما
پيامبرى نيامد، و شما را از چنين عذابى انذار نكرد؟ كلمه" فوج"- به طورى كه راغب «1» مى‏گويد- به معناى جماعتى است كه به سرعت از جايى عبور كنند، و در اين جمله اشاره است به اينكه كفار دسته دسته داخل دوزخ مى‏شوند، هم چنان كه آيه زير هم به اين معنا اشاره نموده، مى‏فرمايد:

" وَ سِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى‏ جَهَنَّمَ زُمَراً" «2»، و اين به خاطر آن است كه هر متبوعى با تابعين گمراه خود داخل مى‏شوند، هم چنان كه در آيه زير فرموده:

" وَ يَجْعَلَ الْخَبِيثَ بَعْضَهُ عَلى‏ بَعْضٍ فَيَرْكُمَهُ جَمِيعاً فَيَجْعَلَهُ فِي جَهَنَّمَ" «3»، كه در ذيل آيه‏اى از سوره انفال توضيح اين معنا گذشت.

كلمه" خزنة" جمع خازن است، كه به معناى نگهبان چيزى است كه ذخيره‏اش كرده باشند، و منظور از خزنه ملائكه‏اى است كه موكل بر آتشند، و انواع عذابهاى جهنم را تدبير مى‏كنند و در باره همانها است كه مى‏فرمايد:

" عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ" «4»، و نيز مى‏فرمايد:

" وَ ما أَدْراكَ ما سَقَرُ ... عَلَيْها تِسْعَةَ عَشَرَ وَ ما جَعَلْنا أَصْحابَ النَّارِ إِلَّا مَلائِكَةً" «5».

و معناى آيه اين است كه:

هر دسته‏اى كه در جهنم ريخته مى‏شوند و يا به سوى آن سوق داده مى‏شوند، ملائكه موكل بر دوزخ و نگهبانان آن از در توبيخ مى‏پرسند:

مگر براى شما نذير، يعنى پيامبرى كه شما را از چنين عذابى بترساند نيامده؟!" قالُوا بَلى‏ قَدْ جاءَنا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنا ..."

اين جمله حكايت پاسخى است كه دوزخيان به فرشتگان خازن دوزخ مى‏دهند، و در آن اعتراف مى‏كنند به اينكه نذير برايشان آمد، و از آتش دوزخ انذارشان كرد، ولى تكذيبش كردند و افترا به او بستند.

" وَ قُلْنا ما نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيْ‏ءٍ"- اين جمله بيان تكذيب ايشان است، و همچنين جمله" إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلالٍ كَبِيرٍ".

ولى بعضى «6» گفته‏اند:

(1) مفردات راغب، ماده" فوج".

(2) كسانى كه كافر شدند دسته دسته به سوى دوزخ سوق داده مى‏شوند. سوره زمر، آيه 71.

(3) خبيث‏ها را روى هم قرار داده، جمع مى‏كند، و در جهنم قرار مى‏دهد. سوره انفال، آيه 37.

(4) آتشى كه بر آن فرشتگانى موكلند كه خيلى سخت‏گير و خشن هستند. سوره تحريم، آيه 6.

(5) و تو نمى‏دانى دوزخ چيست؟ ... نوزده نفر (از فرشتگان عذاب) بر آن گمارده شده‏اند! ما كسى را به جز ملائكه صاحبان دوزخ نكرديم. سوره مدثر، آيات 27- 31.

(6) مجمع البيان، ج 10، ص 324.