ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

و اما قلب مطبوع قلب منافق است، و قلب أزهر قلب مؤمن است، اگر خدا به او نعمتى دهد شكر مى‏گزارد، و اگر مبتلايش كند صبر مى‏كند. و اما قلب منكوس قلب مشرك است، آن گاه اين آيه را در معناى قلب منكوس تلاوت كرد:

" أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى‏ وَجْهِهِ أَهْدى‏ أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ"، و اما قلبى كه هم نفاق در آن هست و هم ايمان قلب مردمى است كه در طايف بودند، اگر أجل يكى از آنها در حال نفاق مى‏رسيد، هلاك شده بود، و اگر در حال ايمان مى‏مرد نجات مى‏يافت «1».

مؤلف

اين روايت را تفسير برهان هم از ابن بابويه و او به سند خود از فضيل از سعد خفاف از ابى جعفر (ع) نقل كرده، در نقل وى آمده:

قلب چهار قسم است تا آخر اين حديث نقل كرده و ليكن در" قلب ازهر" كلمه" انور" را زيادى دارد، (قلب ازهر انور) «2».

و اما اينكه امام فرمود:

" قلب مردمى است كه در طائف بودند" منظور از طائف چند فرسنگى مكه معظمه نيست بلكه منظور از طائف شيطانى است كه بسيار به سراغ دل آدمى مى‏آيد، و پيرامون دل طواف مى‏كند، هم چنان كه فرمود:

" إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ" «3»، پس معناى روايت چنين است كه قومى با طائف شيطانى زندگى مى‏كنند، و شيطان لحظه به لحظه پيرامون دلشان طواف مى‏كند تا بميرند، اگر در حالى كه همان شيطان طوافگر با ايشان باشد بميرند، هلاك شده‏اند، و اگر در حال ايمان بميرند نجات يافته‏اند.

اين را هم بايد دانست كه در اينجا رواياتى است كه جمله شريفه" أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى‏ وَجْهِهِ ..." را بر منحرفين از ولايت على (ع) و پيروان ولايت او، و دوستانش تطبيق مى‏كند، كه البته جنبه تفسير ندارد، بلكه از باب تطبيق كلى بر مصداق است.

(1) اصول كافى، ج 2، ص 309، ح 2.

(2) تفسير برهان، ج 4، ص 364، ح 4.

(3) كسانى كه از خدا مى‏ترسند، وقتى طائفى از شيطان با آنان مساس پيدا مى‏كند، به ياد خدا مى‏افتند، و ناگهان داراى بصيرت مى‏شوند. سوره اعراف، آيه 201.