ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

معنايش اين است كه فلانى عقل ندارد. و عبارت" خذ ميسوره و دع معسوره" به معناى اين است كه از فلان كار، آنچه آسان است انجام بده، و مقدار دشوارش را رها كن. و حرف" باء" در كلمه" بايكم" به معناى حرف" فى" است، و معناى جمله اين است كه به زودى تو مى‏بينى و ايشان هم مى‏بينند كه فتنه در كدام يك از دو طرف مخالف است.

" إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ" بعد از آنكه با بيانات قبلى فهماند كه بالأخره در اين ميان ضلالت و هدايتى هست، و اشاره مى‏كند به اينكه تهمت زنندگان به رسول خدا (ص) به اينكه او ديوانه است خودشان مفتون و گمراهند، و به زودى گمراهيشان روشن گشته، و نيز معلوم مى‏شود كه رسول خدا (ص) هدايت يافته است و هدايت او و گمراهى آنان به بيانى از خداى سبحان ثابت شد، اينك در اين جمله مطلب را چنين تاكيد مى‏كند كه خدا بهتر مى‏داند چه كسى از راه او به بيراهه رفته، و چه كسى راه او را يافته است، چون راه، راه او است و امر هدايت هم به دست او است، و معلوم است كه صاحب راه و راهنما بهتر مى‏داند چه كسى در راه او است، و چه كسى در آن نيست.

" فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ" اين جمله به دليل اينكه فاى تفريع در آغاز آن در آمده نتيجه‏گيرى از خلاصه معناى آيات سابق است، و الف و لام در" المكذبين" الف و لام عهد است، و منظور از كلمه" فَلا تُطِعِ" مطلق موافقت است، چه عملى و چه زبانى، و معناى جمله اين است كه حال كه معلوم شد تكذيب‏گران سابق الذكر مفتون و گمراهند، پس با ايشان به هيچ وجه نه زبانى و نه عملى موافقت مكن.

" وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ" كلمه" يدهنون" از مصدر" ادهان" است كه مصدر باب افعال از ماده" دهن" است، و" دهن" به معناى روغن، و ادهان و مداهنه به معناى روغن مالى، و به اصطلاح فارسى" ماست مالى" است، كه كنايه است از نرمى و روى خوش نشان دادن.

و معناى آيه اين است كه اين تكذيب‏گران دوست مى‏دارند تو با نزديك شدن به دين آنان روى خوش به ايشان نشان دهى، ايشان هم با نزديك شدن به دين تو روى خوش به تو نشان دهند، و خلاصه اينكه دوست دارند كمى تو از دينت مايه بگذارى، كمى هم آنان از دين خودشان مايه بگذارند، و هر يك در باره دين ديگرى مسامحه روا بداريد، هم چنان كه نقل شده كه كفار به رسول خدا (ص) پيشنهاد كرده بودند از تعرض به خدايان ايشان كوتاه‏
بيايد، و ايشان هم متقابلا متعرض پروردگار او نشوند.

با آنچه گذشت روشن گرديد كه متعلق مودت كفار مجموع" لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ" بوده، و حرف" فاء" در كلمه دوم فاى نتيجه‏گيرى است، نه سببيت.