ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

بعضى «1» گفته‏اند:

به معناى شب بسيار تاريك است. بعضى «2» ديگر گفته‏اند:

ريگزارى بريده از ريگزار ديگر است كه در آن چيزى نمى‏رويد، و هيچ فايده‏اى ندارد.

آيات مورد بحث يعنى آيه" إِنَّا بَلَوْناهُمْ" تا هفده آيه، تكذيب‏گران نبوت رسول خدا (ص) را كه به آن جناب تهمت جنون مى‏زدند تهديد مى‏كند، و تشبيهى كه در آن آمده دلالت دارد بر اينكه اين تكذيب‏گران هم به طور قطع عذاب خواهند شد، و بلكه هم اكنون يعنى در ايام نزول آيات، عذاب در راه بوده، چيزى كه هست خود كفار از آن غافل بودند، و به زودى مى‏فهمند، امروز سرگرم و حريص در جمع مال و زياد كردن فرزندانند، و به يكديگر به كثرت مال و اولادشان فخر مى‏فروشند، و همه اعتمادشان به مال و فرزندان و سائر اسباب ظاهرى است، كه فعلا به كام آنان و طبق هواهايشان در جريان است، بدون اينكه در برابر اين نعمت‏ها شكر پروردگارشان را به جاى آورده، راه حق را پيش گيرند و پروردگارشان را عبادت كنند.

و همچنين به اين وضع خود ادامه مى‏دهند تا عذاب آخرتشان و يا عذاب دنياييشان به ناگهانى و بى‏خبر از ناحيه خدا برسد، هم چنان كه در روز جنگ بدر رسيد، و به چشم خود ديدند كه همه آن اسبابهاى ظاهرى بى‏خاصيت شد، و اموال و فرزندان كمترين سودى به حالشان نبخشيد، و در آخرت هم اهل بهشت نظير اين وضع را مى‏بينند، آن وقت كفار از كرده‏هاى خود پشيمان مى‏شوند، و به سوى پروردگار خود متمايل مى‏گردند، اما اين رغبت و تمايل، عذاب خدا را برنمى‏گرداند، و اين پشيمانى نظير پشيمانى صاحبان باغ است، كه پشيمان شدند، و يكديگر را ملامت نمودند و به سوى پروردگارشان متمايل شدند، و اين تمايل به درد ايشان هم نخورد، عذاب خدا اين چنين است، و عذاب آخرت سخت عظيم‏تر
است اگر بناى فهميدن داشته باشند، اين معنايى كه كرديم در صورت اتصال آيه به ما قبل خود، و در فرضى بود كه با آنها يكباره نازل شده باشد.

(1 و 2) مجمع البيان، ج 10، ص 335 و 336.