ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

اين معناى ملك حقيقى است، و اما آنچه كه انسان ملك خود مى‏پندارد، مال و فرزندان و زخارف و زينت‏هاى زندگى دنيا و جاهى كه در ظرف اجتماع از آن خود مى‏داند، و رابطه‏اى ميان آنها و غير خود نمى‏بيند، هيچ يك از اينها ملك حقيقى آدمى نيست (چون قوام هستيش به هستى آدمى نيست، فرش مى‏سوزد صاحبش هم چنان هست، صاحبش مى‏ميرد فرش هم چنان هست)، بلكه ملكى است وهمى و اعتبارى (كه زندگى در اجتماع ناگزيرش كرده چنين رابطه‏هايى را قائل شود) و اين ملك تا دم مرگ با آدمى هست، همين كه خواست به دار الخلود و عالم آخرت منتقل شود به دست ديگرى مى‏سپارد.

پس معناى آيه چنين شد كه:

هيچ انسانى هيچ چيزى را به ملكيت واقعى مالك نيست، تا اثر آن ملكيت كه يا خير است يا شر يا نفع است يا ضرر عايدش شود، مگر آن عملى را كه كرده و جد و جهدى كه نموده، تنها آن را داراست، و اما آنچه ديگران كرده‏اند اثر خير يا شرش عايد انسان نمى‏شود.

اينكه در بالا گفتيم:

" و هرگز به طبع خود از انسان جدا نمى‏شود" براى اين بود كه مساله شفاعت را استثناء كرده باشيم، هر چند كه شفاعت هم باز اثر اعمال خود آدمى است، چون شفاعت از آن گنهكاران اين امت است كه با سعى جميل خود در حظيره ايمان به خدا و آياتش وارد شده‏اند و اگر مؤمن نمى‏شدند مشمول شفاعت نمى‏گشتند. و همچنين بهره‏مندى انسان بعد از مردنش از استغفار مؤمنين و اعمال صالح و خيراتى كه برايش مى‏فرستند آن نيز مربوط به سعى جميل خود آدمى است، كه در زندگى داخل در زمره مؤمنين شد، و سياهى لشكر آنان گرديد، و ايمانشان را تاييد كرد، و اثرش اين شد كه هر چه عمل خير كردند، او نيز به قدر دخالتش سهيم گرديد.

و همچنين كسانى كه در زندگى سنت حسنه‏اى باب مى‏كنند و مى‏روند. و مادامى كه در روى زمين اشخاص به آن سنت عمل مى‏كنند او نيز شريك است، كه فرمودند:

" من سن سنة حسنة فله ثوابها و ثواب من عمل بها و من سن سنة سيئة كان له وزرها وزر من عمل بها الى يوم القيامة" «1».

براى اينكه بر حسب فرض شخص باب كننده از همين جهت كه سنتى را باب كرده‏

(1) هر كس سنت خوبى باب كند، حسنه آن را دارد، و ثواب هر كس هم كه به آن عمل كند دارد، و هر كس سنت بدى را باب كند هم گناه آن عمل را دارد و هم گناه هر كس كه آن گناه را مرتكب شود، و اين جريان تا روز قيامت ادامه دارد. ثواب الاعمال، ج 1، ص 60.