ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

اين تقلب به خاطر ظهور حقيقت و كنار رفتن پرده‏ها از روى حقايق است، مانند آيه" فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ" «1» و آيه" وَ بَدا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ ما لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ" «2» و آياتى ديگر.

در نتيجه اين تقلب دلها و ديدگان در آن روز از مشاهده و رؤيت دنيايى كه خاصيتش غفلت از خدا و حق و حقيقت است به سوى سنخ ديگرى از مشاهده و رويت متصرف مى‏شود، و آن عبارت است از رؤيت به نور ايمان و معرفت كه مؤمن آن روز با نور پروردگارش بينا مى‏گردد، در نتيجه چشمش به كرامت‏هاى خدا مى‏افتد، بر خلاف كفار كه آن روز از جهت اين نور كورند. و جز آنچه مايه بدبختى ايشان است نمى‏بينند، هم چنان كه درباره آن روز فرموده:" وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها" «3» و نيز فرموده:" يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى‏ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ" «4» و نيز فرموده:" وَ مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى‏" «5» و همچنين فرموده:" وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلى‏ رَبِّها ناظِرَةٌ" «6» و نيز فرموده:" كَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ" «7».

از آنچه گذشت چند نكته روشن گرديد:

اول، علت اينكه در ميان همه اوصاف قيامت، صفت تقلب قلوب و ابصار را ذكر فرمود اين است كه منظور آيه بيان آن وسيله‏اى است كه بايد با آن، به سوى هدايت خدا به نورش كه همان نور ايمان و معرفت و نور مخصوص به روز قيامت و بينايى در آن روز است توسل جست، و معلوم است كه در چنين مقامى از ميان صفات قيامت مناسب‏تر همان تقلب قلوب و ابصار مى‏باشد.

دوم اينكه: مراد از قلوب و ابصار جانها و بصيرتها است.

سوم اينكه: توصيف روز قيامت به دو صفت" تقلب قلوب" و" تقلب ابصار" به منظور

(1) پرده‏ات را از جلوت برداشتيم به همين جهت امروز ديده‏ات نيز مى‏بيند. سوره ق، آيه 22.

(2) از ناحيه خدا حقايقى بر ايشان كشف شد كه هيچ احتمالش را نمى‏دادند، سوره زمر، آيه 47.

(3) سوره زمر، آيه 69.

(4) روزى كه مؤمنين را مى‏بينى در حالى راه مى‏روند كه نورشان از پيش رو و دستشان در حركت است. سوره حديد، آيه 12.

(5) آنكه در اين سرا كور است در آخرت هم كور است. سوره اسراء، آيه 72.

(6) و دلهايى كه در اين روز خرم و به سوى پروردگارشان نظر افكنند. سوره قيامت، آيات 22 و 23.

(7) حاشا كه ايشان در امروز از ديدن پروردگارشان در پرده‏اند. سوره مطففين، آيه 15.