ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

با اينكه خداى سبحان بزرگتر از آن است كه ما با نسبتى باطل، او را تعظيم كنيم، و يا با سرپوش نهادن بر اعمالش، و يا با دروغ و افتراء رعايت احترامش نموده، بعضى از كارهايش را به غير او نسبت دهيم، و با اينكه جميل جز كار جميل نمى‏كند اين چه ادبى است كه پاره‏اى از كارهايش را از او نفى نموده و بگوييم او نكرده، بلكه كفار كرده‏اند؟.

" فَقَدْ كَذَّبُوكُمْ بِما تَقُولُونَ فَما تَسْتَطِيعُونَ صَرْفاً وَ لا نَصْراً ..."

كلامى است از خداى تعالى كه به مشركين- بعد از بيزارى معبودين از ايشان (مشركين)- القاء مى‏شود، چون كلام معبودين در جمله" وَ كانُوا قَوْماً بُوراً" خاتمه يافت.

و معناى آن اين است كه معبودهايتان شما را در آنچه به آنها نسبت مى‏داديد كه آلهه‏اى هستند غير از خدا، و از پرستندگان خود رفع درد و بلا نموده، و آنان را يارى مى‏كنند تكذيب كردند، و بعد از آنكه شما را تكذيب نموده، الوهيت و ولايت را از خود نفى كردند، ديگر شما اى بت‏پرستان چه مى‏توانيد بكنيد و چگونه مى‏توانيد عذاب را از خود دور سازيد؟

چون نه عبادت كردنتان معبودها را، بدردتان مى‏خورد، و نه به وسيله آنها مى‏توانيد خود را يارى كنيد.

و اگر بين بلاگردانى و يارى ترديد انداخت، گويا به اين منظور بوده كه هم تاثير مستقل را از آنها نفى كند، و هم غير مستقل را، چون صرف، استقلال را مى‏رساند، و نصرت، عدم آن را.

البته غير از" عاصم" ساير قراء از طريق" حفص" آيه را" يستطيعون" با ياء قراءت كرده‏اند، و اين قراءت خوبى است، و با مقتضاى سياق سازگارتر است، و بنا بر اين معنايش اين مى‏شود كه معبودهاى شما، شما را در آنچه مى‏گفتيد- كه اينها خدايانند و درد و بلا از شما دور مى‏كنند، و يا حد اقل شما را يارى مى‏كنند- تكذيب كردند، و نتيجه اين تكذيب اين شد كه اين معبودين نه مى‏توانند بلاگردان شما باشند، و نه حد اقل ياريتان كنند.

و اينكه فرموده:" وَ مَنْ يَظْلِمْ مِنْكُمْ نُذِقْهُ عَذاباً كَبِيراً" مراد از" ظلم"، مطلق ظلم و معصيت است، هر چند كه مورد آيات سابق خصوص ظلم به معناى شرك است، پس جمله" مَنْ يَظْلِمْ مِنْكُمْ ..." از قبيل وضع قانون عمومى در جاى حكم خاص است، چون اگر منظور از آن، حكم خصوصى بود، حق كلام اين بود كه بفرمايد:" و نذيقكم بما ظلمتم عذابا كبيرا" براى اينكه همه آنان به ظلم شرك، ظالم بودند.

و نكته آن، اشاره به اين است كه حكم الهى نافذ و جارى است و هيچ كس نيست كه مانع آن باشد يا آن را تاخير بيندازد، گويا فرموده: و چون معبودهايتان شما را تكذيب كنند،