ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

داخل شدن به بهشت، يا پناه بردن از عذاب به چيزى پس امروز براى شما هيچ پناهى نيست.

ولى معناى اول به سياق آيات نزديكتر است.

اين آيه در موضع جواب از گفتار مشركين است كه گفتند:" چرا ملائكه به ما نازل نمى‏شود؟" و اما از اين اعتراضشان كه" چرا پروردگار را نمى‏بينيم" جواب نداد، براى اينكه ديدنى كه آنها منظورشان بوده، ديدن به چشم سر بوده كه مستلزم جسمانيت و تجسم است، و خدا منزه از آن است، و اما آنان از رؤيت به چشم يقين كه همان رؤيت قلبى است، چيزى سرشان نمى‏شد، و بر فرض هم كه سرشان مى‏شد منظورشان از" أَوْ نَرى‏ رَبَّنا" آن قسم رؤيت نبود.

و اما توضيح جواب از مساله انزال ملائكه و رؤيت آنان، اين است كه اصل ديدن ملائكه را مسلم گرفته، كه روزى هست كه كفار ملائكه را ببينند ولى درباره آن هيچ حرفى نزده، و به جاى آن از حال و وضع كفار در روز ديدن ملائكه خبر داده، تا به اين معنا اشاره كرده باشد كه در خواست ديدن ملائكه به نفعشان تمام نمى‏شود، چون ملائكه را نخواهند ديد مگر در روزى كه با عذاب آتش روبرو شده باشند، و اين وقتى است كه نشاه دنيوى مبدل به نشاه اخروى شود، هم چنان كه در جاى ديگر نيز به اين حقيقت اشاره نموده و فرموده:" ما نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ ما كانُوا إِذاً مُنْظَرِينَ" «1».

پس كفار در حقيقت در اين درخواست خود استعجال در عذاب كرده‏اند، در حالى كه خود خيال مى‏كنند كه با اين درخواست خود، خدا و رسول او را عاجز و ناتوان مى‏كنند.

و اما اينكه اين روزى كه آيه" يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلائِكَةَ" بدان اشاره دارد چه روزى است؟

مفسرين «2» گفته‏اند: روز قيامت است، و ليكن آنچه از سياق به كمك ساير آيات راجع به اوصاف روز مرگ، و بعد از مرگ بر مى‏آيد، اين است كه مراد روز مرگ است.

مثلا يكى از آيات راجع به مرگ آيه" وَ لَوْ تَرى‏ إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَراتِ الْمَوْتِ وَ الْمَلائِكَةُ باسِطُوا أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ" «3» مى‏باشد و يكى ديگر آيه‏

(1) ملائكه راى جز به حق نازل نمى‏كنيم، و وقتى نازل كنيم ديگر مهلت داده نمى‏شوند. سوره حجر، آيه 8.

(2) روح المعانى، ج 19، ص 5 به نقل از ابو حيان.

(3) اگر ببينى زمانى راى كه ستمگران در سكرات مرگ قرار مى‏گيرند، و ملائكه دست دراز كرده، كه جان خود بيرون دهيد، امروز به عذاب خوارى كيفر خواهيد شد. سوره انعام، آيه 93.