ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

است كه مى‏فرمايد:" كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ"- و خدا داناتر است.

بله، در اين جا اشكالى باقى مى‏ماند و آن اين است كه: اين قسم تعليم، يعنى هر مساله را در موقع رسيدن به مورد حاجت درس دادن، غرض از تعليم را تباه مى‏كند، براى اينكه فاصله زمانى كه ميان دو مساله قرار مى‏گيرد، باعث مى‏شود كه اثر مساله اول از بين برود و آن شوق و ذوقى كه شاگرد را وادار مى‏كرد به حفظ و ضبط آن مساله سرد شود. به خلاف اين كه مطالب متصل و پيوسته به وى القاء شود كه در اين صورت ذهن را براى فهميدن آن آماده‏تر مى‏كند مخصوصا، ضبط كردن كه بدون اتصال مزبور، صورت نمى‏گيرد.

خداى تعالى از اين اشكال پاسخ داده كه:" وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا" و معنايش- بطورى كه از سياق بر مى‏آيد- اين است كه: ما اين تعليمات را با اينكه قسمت قسمت، نازل كرديم در عين حال بين دو قسمت آن فاصله زيادى نگذاشتيم، بلكه قسمت‏هاى گوناگون آن را پشت سر هم نازل كرديم تا روابط بين آنها باطل نگشته، آثار اجزاى آن از هم گسسته نشود و در نتيجه غرض از تعليم آن تباه نگردد. علاوه بر اين، در اينجا مطلب ديگرى است و آن اينكه قرآن كريم كتاب بيان و احتجاج است، هم بر موافق احتجاج مى‏كند و هم بر مخالف و پاسخگوى هر مشكلى است كه برايشان پيش بيايد و يا اشكالى كه به روش تشكيك يا اعتراض بر حق و حقيقت بكنند و هر امرى كه براى آنان مشتبه شده باشد، از قبيل معارف و حكم واقعه در ملل و اديان پيشين، همه را برايشان بيان مى‏كند و حقيقت آنچه را كه علماى ايشان تحريف كرده‏اند روشن مى‏سازد هم چنان كه اين معنا از مقايسه و سنجش عقايد بت‏پرستان درباره خدا و ملائكه و قديسين از بشر، با آنچه در قرآن در اين باره آمده و نيز مقايسه بين قرآن و كتب عهدين در اخبار و داستانهاى انبياء و همچنين معارف مربوط به مبدأ و معاد به خوبى روشن مى‏گردد.

و اين نوع از احتجاج و بيان، حقش ادا نمى‏شود مگر به تدريج و به ترتيبى كه براى مردم پيش آمده، و تدريجا از رسول خدا (ص) مى‏پرسند و يا شبهه‏هايى كه براى مؤمنين پيش آمده و يا ديگران در برابر مؤمنين به تدريج القاء مى‏كنند و مؤمنين روز به روز از رسول خدا (ص) مى‏پرسند.

آيه مورد بحث به همين معنا اشاره نموده مى‏فرمايد:" وَ لا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْناكَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِيراً" كلمه" مثل" به معناى" وصف" است و معناى آيه اين است كه: اينان هيچ وصفى خالى از حقيقت درباره تو يا غير تو نمى‏كنند و در اين باره از حق منحرف نمى‏شوند مگر آنكه ما در آن باره آنچه را كه حق است برايت مى‏آوريم و بهترين تفسير از آن مساله را در