كه در اين عبرتى هست ولى بيشترشان مؤمن نيستند (8).

همانا پروردگارت نيرومند و رحيم است (9).

بيان آيات‏:

بيان غرض سوره مباركه شعراء و مكى بودن آن‏

غرض از اين سوره، تسليت خاطر رسول خدا (ص) است از اينكه قومش او را و قرآن نازل بر او را تكذيب كرده بودند و او آزرده شده بود و همين معنا از اولين آيه آن كه مى‏فرمايد:" تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ" بر مى‏آيد. آرى كفار قريش يك بار او را مجنون خواندند، بار ديگر شاعر، و اين آيات علاوه بر تسليت خاطر آن جناب، مشركين را تهديد مى‏كند به سرنوشت اقوام گذشته و به اين منظور چند داستان از اقوام انبياى گذشته يعنى موسى و ابراهيم و نوح و هود و صالح و لوط و شعيب (ع) و سرنوشتى كه با آن روبرو شدند و كيفرى كه در برابر تكذيب خود ديدند نقل كرده است تا آن جناب از تكذيب قوم خود دل سرد و غمناك نگردد و نيز قوم آن جناب از شنيدن سرگذشت اقوام گذشته عبرت بگيرند.

و اين سوره از سوره‏هاى پيشين مكى است، يعنى از آنهايى است كه در اوايل بعثت نازل شده به شهادت آيه" وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ" «1» كه مى‏دانيم مشتمل بر ماموريت آن جناب در اول بعثت است و در اين سوره واقع است و چه بسا از قرار گرفتن آيه مزبور در اين سوره و آيه" فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ" «2» در سوره حجر و مقايسه مضمون آن دو با يكديگر تخمين زده شود كه اين سوره جلوتر از سوره حجر نازل شده است.

مطلب ديگر اينكه، از سياق همه آيات اين سوره بر مى‏آيد كه تمام آن مكى است، ليكن بعضى «3» از مفسرين پنج آيه آخر آن را و بعضى «4» ديگر تنها آيه" أَ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ آيَةً أَنْ يَعْلَمَهُ عُلَماءُ بَنِي إِسْرائِيلَ" را استثنا كرده و گفته‏اند كه اينها در مدينه نازل شده است، كه به زودى در اين باره بحث خواهيم كرد.

" طسم تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ" لفظ" تلك- آن" اشاره است به آيات كتاب كه قبلا نازل شده و آنچه بعدا با نزول سوره نازل مى‏شود و اگر با لفظى اشاره آورد كه مخصوص اشاره به دور است، براى اين است‏

(1) و بترسان خويشان نزديك خود را. سوره شعراء، آيه 214.

(2) پس تو با صداى بلند (به مردم برسان) آنچه را كه مامورى. سوره حجر، آيه 94.

(3 و 4) روح المعانى، ج 19، ص 58.