ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

اين وعده‏اى كه مى‏دهد شدنى نيست.

" إِنْ هِيَ إِلَّا حَياتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَ نَحْيا" مرادشان از اينكه گفتند" مى‏ميريم و زنده مى‏شويم" اين است كه يك عده از ما مى‏ميرند، عده‏اى ديگر به دنيا مى‏آيند و پيوسته اين چنينيم." وَ ما نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ" يعنى براى يك زندگى ديگر غير از زندگى دنيايى زنده نمى‏شويم.

و ممكن است اين جمله از كلام ايشان را حمل بر تناسخ كنيم. و تناسخ عبارت از اين است كه با مرگ يك فرد آدمى، روح او از كالبدش بيرون آمده و به بدن يك فرد ديگر، چه انسان و چه غير انسان حلول كند، چون اين نظريه در ميان وثنى مذهبان (مشركين) شايع است، و بسيارى از آنان تناسخ را به ولادت بعد از ولادت تعبير مى‏كنند، ولى اين احتمال آن طور كه بايد و شايد با سياق آيات مورد بحث سازگارى ندارد.

بار چهارم گفتند:" إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً وَ ما نَحْنُ لَهُ بِمُؤْمِنِينَ" و مقصودشان از اين جمله تكذيب آن حضرت در دعوى رسالت، و آنچه كه دعوايش متضمن آن است مى‏باشد، قبلا هم توحيد و معاد را انكار كرده بودند.

و مرادشان از كلمه" نحن- ما" خودشان كه از بزرگان و اشرافند و عامه مردمشان مى‏باشند. همه را شركت دادند تا عامه مردم ايشان را متهم نكنند به اينكه شما ما را به شرك و انكار رسالت رسول دعوت كرديد. ممكن هم هست مراد تنها خودشان باشند، نه عامه مردم، و منظورشان اعلام نظريه خود بوده تا عوام هم به آنها اقتداء كنند.

همه اين حرفها در اول آيات، آنجا كه خدا اوصاف آنان را مى‏شمرد جمع و يك جا آمده بود، و آن عبارت بود از انكار توحيد و نبوت و معاد، و اتراف در زندگى دنيا.

اين را هم بايد دانست اينكه در صدر آيات كه فرمود:" وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ الْآخِرَةِ وَ أَتْرَفْناهُمْ" جمله:" من قومه" را بر جمله" الَّذِينَ كَفَرُوا" مقدم ذكر كرد، و در داستان سابق كه مى‏فرمود:" فَقالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ" عكس اين را آورد، براى اين جهت است كه ترتيب جمله‏هاى پشت سر هم، يعنى" كفروا" و" كذبوا" و" اترفناهم" به هم نخورد، و اگر هم بعد از همه جملات مى‏آورد فاصله زياد مى‏شد.

" قالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِما كَذَّبُونِ".

تفسير اين جمله در داستان سابق گذشت.

" قالَ عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نادِمِينَ".

اين جمله پاسخ پروردگار به نوح در استجابت دعاى او است. و پشيمان شدن قوم‏