ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

استفاده مى‏شود كه مرادشان از ارذلين، بردگان و فقراء و صاحبان مشاغل پست و خلاصه كسانى است كه اشراف و اعيانشان ايشان را سفله و فرومايه مى‏خواندند و از مجالست و معاشرت با آنان ننگ داشتند.

" قالَ وَ ما عِلْمِي بِما كانُوا يَعْمَلُونَ" ضمير" قال" به نوح بر مى‏گردد و كلمه" ما" استفهامى است. و بعضى «1» گفته‏اند:

نافيه است. و بنا بر اين قول، خبر ماى نافيه حذف شده، چون سياق بر آن دلالت داشته و به هر حال مقصود از اين جمله اين است كه بفرمايد:" به اعمالى كه ايشان قبل از ايمان آوردن به وى داشته‏اند علمى ندارد" و اين را كه گفتيم قبل از ايمان آوردن به وى، از عبارت" بِما كانُوا يَعْمَلُونَ- به آنچه كه عمل مى‏كرده‏اند" استفاده كرديم.

" إِنْ حِسابُهُمْ إِلَّا عَلى‏ رَبِّي لَوْ تَشْعُرُونَ" مقصود از" ربى" همان رب العالمين است، چون تنها فردى كه از بين جمعيت به دعوت به سوى رب العالمين اختصاص داشت آن جناب بود و كلمه" لو" كه بايد عمل كند و فعل شرط و جزاء شرط را جزم دهد، در اينجا عمل نكرده و در نتيجه معناى جمله چنين مى‏شود كه:

" اگر شعورى مى‏داشتيد". بعضى «2» گفته‏اند: جزاى آن در تقدير است و معنايش اين است كه:

اگر شعور مى‏داشتيد اين مطلب را مى‏فهميديد. ولى اين گفتار صحيح نيست.

و از نظر حصرى كه در صدر آيه بود، معناى جمله مورد بحث چنين مى‏شود: من اطلاعى از اعمال سابق ايشان ندارم و حسابشان هم بر من نيست، تا به آن خاطر تجسس كنم كه تا كنون چه مى‏كرده‏اند، زيرا حسابشان تنها و تنها بر پروردگار من است، اگر شعورى داشته باشيد، پس همو بر حسب اعمالشان مجازاتشان مى‏كند.

" وَ ما أَنَا بِطارِدِ الْمُؤْمِنِينَ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ" جمله دومى به منزله تعليل جمله اولى است و هر دو جمله متمم بيان سابق است و معنايش اين است كه: من هيچ پست و ماموريتى ندارم مگر انذار و دعوت، در نتيجه كسى را كه رو به من بياورد و دعوتم را بپذيرد هرگز طردش نمى‏كنم و نيز از اعمال گذشته‏اش تجسس نمى‏نمايم، تا به حساب كرده‏هايشان برسم، چون حسابشان بر پروردگار من است، كه پروردگار همه عالم است، نه بر من.

(1 و 2) روح المعانى، ج 19، ص 107.