ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

چند كه خدا آرزويشان را برآورد و مهلتشان هم بدهد دردى از ايشان دوا نمى‏شود، براى اينكه اگر هم مدتى كوتاه يا بلند از زندگى راحتى برخوردار شوند، عذاب ابدى را چه مى‏كنند، اين كه از بين رفتنى نيست، چون در حق آنان حكم آن داده شده است.

و آن حكم را بيان نموده و فرموده:" أَ فَرَأَيْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِينَ"، اگر چند سالى معدود عمر و مهلتشان دهيم، عاقبت آنهم سپرى مى‏شود،" ثُمَّ جاءَهُمْ ما كانُوا يُوعَدُونَ" و بالآخره آن عذابى كه از آن بيم داده شدند فرا مى‏رسد" ما أَغْنى‏ عَنْهُمْ ما كانُوا يُمَتَّعُونَ" و آن چند روزه مهلت و بهره‏مندى از زندگى، دردى از ايشان را دوا نمى‏كند.

" وَ ما أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا لَها مُنْذِرُونَ ذِكْرى‏ ..."

نزديكترين وجهى كه به ذهن مى‏رسد اين است كه جمله" لَها مُنْذِرُونَ" حال باشد از" قرية" و كلمه" ذكرى" حال باشد از ضمير جمع در" منذرون" و يا مفعول مطلق باشد براى" منذرون" و اگر بگويى مفعول مطلق بايد از ماده عامل خود باشد، (مانند اكلته اكلا) و كلمه منذرون ربطى به" ذكرى" ندارد، آن از ماده" نذر" و اين از ماده" ذكر" است؟ در جواب مى‏گوييم: بله و ليكن منذرون نيز در معناى مذكرون است، و معناى آيه روشن است.

بعضى از مفسرين در توجيه آيه وجوهى ديگر آورده‏اند، كه چون نقل آنها و اطاله كلام با بحث از صحت و سقم آنها فايده‏اى در بر نداشت، از نقل آن صرف نظر كرديم.

و اگر در جمله" وَ ما كُنَّا ظالِمِينَ- ما هرگز ستمگر نبوده‏ايم" نفى را بر سر كون (بودن) در آورد، نه بر سر ظلم و نفرمود:" و ما ظلمناهم- و ما ستمشان نكرديم" و از اين قبيل تعبيرها نياورد، براى اين بود كه بفهماند او اين كاره نيست و شان او چنين شانى نيست، يعنى چنين انتظارى از او نمى‏رود كه به ايشان ستم كند.

و اين جمله در مقام تعليل حصر سابق است و معنايش اين است كه:" ما هيچ قريه‏اى را هلاك نكرديم، مگر در حالى كه انذار شده بودند و تذكر يافته، حجت بر آنان تمام شده بود، براى اينكه اگر در غير اين حال، هلاكشان مى‏كرديم، نسبت به آنان ظلم كرده بوديم و شان ما اين نيست كه به كسى ظلم كنيم". بنا بر اين، آيه شريفه در معناى آيه" وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا" «1» مى‏باشد.

(1) ما چنين نبوده‏ايم كه عذاب كنيم، مگر بعد از آنكه رسولى مبعوث نماييم. سوره اسرى، آيه 15.