ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

بيان فرمود.

پس جمله" وَ ما تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّياطِينُ"- البته تنزلت، به معناى نزلت است- متصل است به جمله" وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ" و همانطور كه گفتيم روى سخن بر رسول خدا (ص) است، به دليل اينكه به دنبالش مى‏فرمايد:" فَلا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخر- پس با خدا خدايى ديگر مخوان" تا آخر خطابهايى كه مختص به آن جناب است، و متفرع بر جمله" وَ ما تَنَزَّلَتْ بِهِ ..." است كه بيانش خواهد آمد.

و اگر روى سخن به آن جناب نمود، نه به مشركين، بدين جهت بود كه اين جمله با علتى تعليل شده، كه مشركين به خاطر كفرشان آن را قبول نداشتند و آن جمله" إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ- آنان از شنيدن اسرار آسمانى بدورند" مى‏باشد، كلمه" شيطان" به معناى شرير است و جمع آن شياطين مى‏آيد و در اينجا مراد از آن اشرار جن هستند.

و ضمير جمع در" ما يَنْبَغِي لَهُمْ" به شياطين بر مى‏گردد، در مجمع البيان گفته:

معناى اينكه عرب مى‏گويد:" ينبغى لك ان تفعل كذا- سزاوار تو است كه چنين كنى" اين است كه از او مى‏خواهد اين كار را در مقتضاى عقل انجام دهد و اصل اين كلمه از بغيه است، كه به معناى طلب مى‏باشد" «1».

و وجه اينكه در آيه مورد بحث فرموده:" سزاوار ايشان نيست كه قرآن را نازل كنند"، اين است كه ايشان خلق شريرى هستند و جز به شر و فساد و جلوه دادن باطل در صورت حق و از اين راه مردم را از راه خدا گمراه كردن، همتى ندارند و قرآن كريم، كلام سراپا حق است و باطل بدان راه ندارد پس طبيعت و جبلت آنها مناسبت ندارد كه قرآن را به كسى نازل كنند.

و معناى اينكه فرمود:" وَ ما يَسْتَطِيعُونَ" اين است كه نمى‏توانند قرآن را نازل كنند، چون قرآن كلامى است آسمانى، كه ملائكه آن را از رب العزه مى‏گيرند و به امر او و در حفظ و حراست او نازلش مى‏كنند، هم چنان كه خودش فرمود:" فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَ أَحاطَ بِما لَدَيْهِمْ" «2» جمله" إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ ..." نيز، به همين معنا اشاره مى‏كند.

و معناى اينكه فرمود:" إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ" اين است كه شيطانها از شنيدن اخبار آسمانى و اطلاع از آنچه در ملأ اعلى مى‏گذرد، معزول و دورند، براى اينكه با

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 205.

(2) او از پيش رو و از پشت سر محافظى با آن روانه مى‏كند، تا بداند كه پيامهاى پروردگار خود را رساندند و به آنچه كه نزد ايشانست احاطه دارد. سوره جن، آيه 27 و 28.