ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

و به همين جهت دوباره از همين گفته خود اعراض نموده فرمود:" بلكه شما مردمى هستيد كه در حال آزمايشيد"، يعنى خداوند شما را با خير و شر مى‏آزمايد، تا مؤمن شما از كافرتان و مطيع شما از عاصيتان، متمايز و جدا گردد.

و معناى آيه اين است كه قوم صالح گفتند: ما به تو و به آنان كه با تو هستند فال بد مى‏زنيم، و هرگز بتو ايمان نياورده، و استغفار نمى‏كنيم. صالح فرمود: و طائرتان يعنى نصيبتان از شر نزد خدا است، و آن نامه اعمال شما است و من و آنهايى كه با من هستند اثرى در شما نداريم، تا اين ابتلاآت را به سوى شما سوق دهيم، بلكه اين خود شماييد كه در بوته آزمايش قرار گرفته‏ايد و با اين ابتلاآت امتحان مى‏شويد، تا مؤمنتان از كافرتان جدا و مطيعتان از عاصيتان متمايز گردد.

و چه بسا بعضى «1» گفته‏اند كه: طائر به معناى شر نيست، بلكه به معناى آن علتى است كه يا به انسان خير برساند يا شر، چون قوم صالح يا همه عرب همانطور كه با طير فال بد مى‏زدند، با طير نيز فال خوب مى‏زدند، و همانطور كه بعضى مرغها را نحس مى‏دانستند، بعضى ديگر را نيز داراى ميمنت مى‏پنداشتند، پس طائر در نزد عرب به معناى هر چيزى است كه دنبالش يا خير بياورد يا شر، هم چنان كه در قرآن كريم نامه اعمال را كه يا خير است يا شر طائر خوانده و فرموده:" وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً" «2». و چون آنچه از خير و شر كه به انتظار آدمى است به قضاء و حكم خداى سبحان است و در نامه‏اى نوشته شده است، ناچار طائر همان كتابى خواهد بود كه مقدرات انسان در آن محفوظ شده است.

ليكن اين حرف صحيح نيست زيرا در ذيل آيه سوره اسرى آمده كه مراد از طائر نامه اعمال است، نه كتاب مقدرات، هم چنان كه آيه بعدش كه مى‏فرمايد:" اقْرَأْ كِتابَكَ كَفى‏ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيباً" «3» بر اين گفته ما دلالت مى‏كند.

بعضى «4» گفته‏اند: معناى جمله" بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تُفْتَنُونَ" اين است كه شما مردمى هستيد كه عذاب خواهيد شد، ليكن آن معنا كه ما براى جمله مذكور كرديم مناسبتر است.

(1) تفسير كشاف، ج 3، ص 371.

(2) طائر هر انسانى را به گردنش مى‏آويزيم و روز قيامت آن را به صورت كتابى بيرون مى‏آوريم.

سوره اسرى، آيه 13.

(3) كتابت را بخوان امروز خودت براى حسابرسى عليه خود كافى هستى. سوره اسرى، آيه 14.

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 227.