ترجمه تفسیر المیزان جلد 15

حضور بندگان متمرد و معرض از عبوديتش مخاطب قرار مى‏داد و به او شكايت مى‏كرد و او هم شكايت وى را به گوش بندگانش مى‏رسانيد، تا وقتى حجت تمام شد و اقامه بينه تكميل گرديد، آن چنان كه در جمله" آللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ" ناگهان تاسف و تاثرش به هيجان آمده، خطاب را از آن شخص به سوى همه بندگان گردانيده، تا ايشان را كه تا كنون اعراض داشتند، وادار بر اقرار به حق كند و براى همين منظور يكى پس از ديگرى آيات خود را به رخ آنان مى‏كشد و شركشان را انكار و توبيخ مى‏كند، كه شما از من به غير من عدول كرديد و شما بيشترتان نمى‏دانيد. و بسيار كم توجهيد، با اينكه مى‏دانيد كه من منزه از داشتن شريكم و شما هم هيچ برهانى بر ادعاى خود نداريد.

" بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ"- يعنى بلكه آنان مردمى هستند كه از حق به سوى باطل و از خداى سبحان به سوى غير او عدول مى‏كنند.

بعضى «1» از مفسرين گفته‏اند: يعنى غير خدا را معادل و مساوى خدا مى‏دانند.

در اين جمله نيز، التفاتى از خطاب مشركين به غيبت به كار رفته، چون قبل از اين جمله فرمود:" شما نمى‏توانيد درختش را برويانيد" و در اين جمله مى‏فرمايد" آنان مردمى هستند كه عدول مى‏كنند" كه در اين جمله روى سخن باز متوجه به رسول خدا (ص) شده، و در اول آن كلمه" بل" را كه براى اعراض است آورده، تا بفهماند:

اى رسول من! دنبال اينان را گرفتن و به حق وادار كردنشان هيچ فايده ندارد، چون از حق عدول خواهند كرد.

" أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً ..."

كلمه" قرار" مصدر و به معناى اسم فاعل، يعنى قار و مستقر بين دو چيز است و كلمه" رواسى" جمع راسيه است، كه به معناى ثابت و ريشه‏دار است و مراد از رواسى كوه‏ها است كه در زمين ريشه دارند و پاى بر جايند و كلمه" حاجز" به معناى مانعى است كه بين دو چيز جاى داشته باشد.

معناى آيه اين است كه: بلكه، آيا كسى كه زمين را پا بر جا كرد، تا شما را نلغزاند و در شكافها كه در جوف آن است نهرها قرار داد و براى آن كوه‏هاى ثابت و پابرجا درست كرد و بين دو دريا مانع نهاد تا آبهاى آن دو بهم مخلوط نگردند، بهتر است يا آن شريك‏ها كه مى‏پرستيد؟! و آن گفتارى كه در آيه قبلى گذرانديم عينا در اين آيه نيز مى‏آيد.

(1) روح المعانى، ج 20، ص 5.