اعتكاف - از هجرت تا رحلت نسخه متنی

اعتكاف

براى تشريع اعتكاف، تاريخى نيافتم ولى ظهور آيه:

ولاتباشر و هن و انتم عاكفون فى المساجد (173)

و در حالى كه در مساجد معتكف هستيد (بازنان) در نياميزيد.

كه در ضمن آيات صيام آمده، نشان مىدهد كه تشريع آن در سال دوم هجرت تواءم با تشريع روزه بوده است، درست است كه رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم قبل از بعثت در غار حراء تحنث و اعتكاف مانندى داشته است، ولى اعتكاف معمولى در اسلام غير از آن است.

اعتكاف يك عبادت مخصوصى است در رابطه با تصفيه باطن و پرداختن به معنويات و مناجات و خلوت با پروردگار و اين نشان مىدهد كه انسان براى پاك شدن و رسيدن به سعادت به چه مراحلى از تصفيه و خلوص احتياج دارد.

اعتكاف آن است كه: انسان به قصد عبادت در مسجد بماند، آن به اصل شرع مستحب و با نذر و سوگند واجب مىشود، معتكف بايد روزه باشد، خواه واجب يا مستحب، حداقل اعتكاف سه روز است و از آن كمتر نمى شود و در كثرت حدى ندارد چنان كه رسول الله صلّى الله عليه وآله وسلّم بيست روز در رمضان اعتكاف كردند ولى بايد با روز سوم تمام شود مثلا اگر پنچ روز اعتكاف كرد بايد با روز ششم تمام كند و اگر هشت روز شد بايد روز نهم را هم بماند. اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر باشد نه مسجد محله و مسجد بازار، بعضى جواز آن را به چهار مسجد، يعنى مسجدالحرام، مسجد پيامبر، مسجد كوفه و مسجد بصره، منحصر دانسته اند، و در سائر مساجد به قصد رجاء آورده مىشود، مرحوم طبرسى فرموده: در مذهب ما جز در مساجد چهارگانه جايز نيست.

در جواهر فرموده: نظر شهيد اول و علم الهدى و ابن زهره نيز چنين است ولى بسيار از فقهاء به جواز آن در هر مسجد جامع فتوى داده اند و از ابن ابى عقيل نقل است كه فرمود: الاعتكاف عند آل الرسول صلّى الله عليه وآله وسلّم لا يكون الا فى السماجد و افضله المسجد الحرام و مسجدالحرام و مسجدالكوفه (174)

معتكف بايد پيوسته در مسجد باشد و جز براى ضرورت از مسجد خارج نشود و اگر عمدا بدون مجوز خارج شود عمل باطل است و اگر در ايام اعتكاف با زنش نزديكى كند كفاره ظهار دارد.

به هر حال اين عبادت سازنده و اين عمل نورانى با رسول الله صلّى الله عليه وآله وسلّم شروع شد، خود به اعتكاف نشست و روزها و شبها از مسجد خارج نشد و با خداى خلوت كرد، مسلمانان نيز از وى تبعيت كردند ولى حيف كه امروزه اين عمل به تعطيل كشيده است، اينك چند حديث:

1: عن الحلبى عن ابى عبدالله عليه السلام قال: كان رسول الله صلّى الله عليه وآله وسلّم اذا كان العشر الاواخر اعتكف فى السمجد و ضربت له قبة من شمر و شمر المئزر و طوى فراشه... (175)

وقتى دهه سوم مىشد پيامبر خدا در مسجد معتكف مىشدند و براى ايشان خيمه اى از مو برمى افراشتند و پيامبر زيرانداز خود را جمع مىكرد و كمر خود را (براى عبادت) محكم مىبست.

ظاهر منظور دهه سوم رمضان است.

2

: عن الحلبى عن ابى عبدالله عليه السلام: قال كانب بدر فى شهر رمضان فلم يعتكف رسول الله صلّى الله عليه وآله وسلّم فلما ان كان من قابل اعتكف عشرين، عشرا لعامه و عشرا قضاء لما فاته (176)

جنگ بدر در ماه رمضان واقع شد و پيامبر خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم نتوانست اعتكاف نمايد پس در رمضان آينده بيست روز اعتكاف نمود ده روز براى همان سال و ده روز براى قضاء سال گذشته.

لفظ عشرين تثنيه عشر بر وزن عقل است.

3

: عن ابن عباس قال: كنت مع الحسن بن على عليه السلام فى السمجد الحرام و هو معتكف و هو يطوف بالكعبة، فعرض له رجل من شيعته فقال: يابن رسول الله صلّى الله عليه وآله وسلّم ان على دينا لفلان فان راءيت ان تقضيه على فقال: و رب هذه البنيه ما اصبح عندى شى ء فقال: ان راءيت ان تستمهله عنى فقد تهددنى بالحبس (177)؛

ابن عباس گويد: همراه حسن به على عليهماالسلام در مسجدالحرام بودم و او در حال ا عتكاف مشغول طواف كعبه بود، يكى از شيعيان دامن حضرت را گرفت و عرضه داشت: اى فرزند رسول خدا همانا به فلان شخص بدهكار هستم اگر روا ميدانى آن را براى من بپرداز؟ امام فرمود: سوگند به پروردگار اين خانه چيزى نزد من نيست. آن شخص عرض كرد: اگر بتوانى براى من مهلت بگير چون مرا به زندان تهديد كرده است.

قال ابن عباس: فقطع الطواف و سعى معه فقلت: ياابن رسول الله انسيت انك معتكف فقال: لا ولكن سمعت ابى يقول سمعت رسول الله صلّى الله عليه وآله: يقول: من قضى اخاه المؤمن حاجة كان كمن عبدالله تسعة الاف سنة صائما نهاره قائما ليله (178)

ابن عباس مىگويد: حضرت طواف خود را قطع كرد و با او همراه شد من به او گفتم اى فرزند رسول خدا آيا فراموش كرده اى كه در حال اعتكاف هستى سپس فرمود: نه اما شنيدم پدرم فرمود شنيدم پيامبر خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: كسى كه نياز برادر مؤمن خود را انجام دهد مانند كسى است كه نه هزار سال عبادت كرده خدا را در حالى كه روزها روزه و شبها به نماز مشغول بوده است.