واعلموا انما غنمتم من شى ء فان لله خمسه و للرسول و لذى القربى و اليتامى المساكين ابن السبيل (232)وبدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا و پيامبر و براى خويشاوندان (او) و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است.على هذا اين آيه بعد از جنگ بدر در سال دوم هجرى نازل شده است. گرچه مورد نزول آيه غنائم بدر است ولى مورد مخصص نيست بلكه آن باعث شده كه خداوند حكم خمس را از هر فائده بيان فرمايد، زيرا غنيمت فقط به معنى غنائم جنگى نيتس.راغب در مفردات گويد: عنم (بر وزن قفل) در اصل دست يافتن به گوسفند است، سپس در هرچيز كه به دست آمد به كار رود خواه از دشمن باشد يا غير آن، اقرب الموارد گويد: غنيمت آن است كه از محاربين در جنگ گرفته شود و هر شى ء به دست آمده را نيز گويند. طبرسى در معنى آيه فرموده: در عرف لغت به هر فايده غنم و غنيمت اطلاق ميشود، در المنار ذيل آيه گفته است: غنيمت در لغت چيزى است كه بى مشقت به دست انسان بيايد چنان كه در قاموس گفته است.در ذيل آيه فعندالله مغانم كثيرة (233) المنار آن را رزق و فواضل نعمت و طبرسى نيز چنان فرموده است، على هذا غنيمت به معنى كل فائدة است خواه از راه جنگ به دست آيد و يا از غير آن.لذاست كه امامان صلوات الله عليهم مورد را مخصص ندانسته و فرموده اند: خمس در هفت فايده واجب مىشود و اين كه اهل سنت آن را فقط به غنائم بدر تفسير كرده اند، به علت اعراض از اهل بيت عليهم السلام است، واگر اين حقيقت مد نظر بود كه رسول الله صلّى الله عليه وآله ما را موظف فرموده بعد از ايشان كتاب الله و اهل سنت بيت رجوع كنيم، اين مطلب پيش نمى آيد درحاليكه اهل سنت خود به طور متواتر نقل مىكنند كه آن حضرت فرموده است: انى تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتى اهل بيتى اما متاءسفانه در عمل و تعليم احكام اهل بيت را كنار گذاشته اند.كتاب خدا همين است، به هر حال: آيه واعلموا انما غنمتم من شى ءفان لله خمسه شامل معادن و كنوز وغوص و ارباح مكاسب بلكه به جايزه ها و هبه ها نيز شامل است و اخبار مستفيضه به اين عموم ناطقند: چنان كه تفسير آيه وارد شده كه رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم به على عليه السلام فرمود: يا على عبدالمطلب پنج سنت گذاشت كه خدا آنها را در اسلام جارى كرد... و (از آن جمله اين بود كه) عبدالمطلب گنجينه اى يافت و يك پنجم آن را صدقه داد، خداوند در اين باره نازل فرمود:و اعلموا انما غنمتم من شى ء فان لله خمسه (234)؛و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا....محمد بن حسن اشعرى گويد: بعضى از اصحاب ما به امام جواد عليه السلام نوشت: بفرماييد خمس بر جميع منافع است كه انسان به دست مىآورد، كم باشد يا زياد، از هرچه باشد و بر صنعتگران نيز واجب است امام صلوات الله عليه با خط خويش مرقوم فرمودند:الخمس بعد لمؤنة (235)در همه اينها خمس هست بعد از مخارج انسانبه هرحال امامان اهل بيت عليهم السلام فرموده اند: خمس در هفت چيز واجب است. اول: غنائم جنگى كه از كفار گرفته شده به شرطى كه جنگ با اجازه امام باشد، و بدون اجازه او همه اش انفال است و مال خدا و رسول و امام مىشود: عن ابى جعفر عليه السلام قال: كل شى ء قوتل عليه على شهادة ان لااله الاالله و ان محمدا رسول الله فان لنا خمسه... (236)دوم: معادن از هر قبيل كه باشد مانند: طلا، نقره، آهن: نفت، نمك و... ولى بايد ميان معادنى كه از انفال است و معادن خصوصى فرق را معين كرد.سوم: گنجينه اى كه در زمين يا كوه يا ميان درخت يا ديوار يافت شود كه بعد از دادن خمس، بقيه آن مال كسى است كه پيدا كرده است به شرطى كه صاحبش معلوم نباشد.چهارم: غوص، و آن چيزهايى است كه از دريا استخراج مىشود مانند: مرواريد، مرجان معدنى باشد يا نباتى ولى شامل ماهى نيست.پنجم: مال مخلوط به حرام، اگر انسان بداند كه در ميان مال او حق ديگران هست ولى نه صاحب آن را بشناسد و نه اندازه آن را، در اين صورت با دادن خمس بقيه براى او پاك و حلال است.ششم: زمينى كه كافر ذمى از مسلمانان بخرد، كه حاكم شرع خمس آن را از وى مىگيرد و يا پول آن را.هفتم: ارباح مكاسب از انواع تجارات، صنايع، اجارات و... كه خمس آنچه را مخارج سال زايد باشد و واجب است.
لطفا منتظر باشید ...
