در انسان شكل گرفته و ذاتِ او در بوته امتحان و آزمايش قرار گرفت.بنابراين، اگر انسان با هواهاى نفسانى خويش به مبارزه برخاست و بر آنها پيروز گشت، به نعمتهاى
الهى و رضوان او دست مىيابد و اگر تسليم خواستههاى نفس خود گرديد و به وسوسههاى شيطان پاسخ مثبت
داد، او را به تباهى و شرارت رهنمون شده و به جمع زيانكاران خواهد پيوست.در اينجا سزاوار است اندكى در باره شيطان و وسوسه او و تأثير آن در انسان سخن بگوييم تا خواننده
گرامى از وسوسه آن بپرهيزد و با هواى نفس خويش مبارزه كند تا به عظمت و بلنداى روحيى كه سعادتِ دنيا و
آخرت اوست، دست يابد.
سرشت ابليس و شياطين
ابليس پدر شيطانها و ريشه نخستين آنهاست، او و فرزندانش از متمرّدين عالم جنّ هستند.در قرآنمىخوانيم:إِلّا إِبْلِيسَ كانَ مِنَ الجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ؛مگر ابليس كه از
اجنّه بوده و از فرمان پروردگار خويش سربرتافت.اجنّه، نوعى از ارواح هستند كه داراى عقل و
ارادهاند و آنها نيز مانند انسان مكلف به تكليفند، ولى از جنس بشر نيستند [به همين دليل] آنها
ازحواس ما نهان بوده و به شكل طبيعى و يا چهره حقيقى خود ديده نمىشوند.خداوند در باره ابليس فرموده
است:إِنَّهُ يَراكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لا تَرَوْنَهُمْ؛(3)ابليس و دار و دستهاش
شما را مىبينند، در حالى كه شما آنها را مشاهده نمىكنيد.(4)جن از آتش آفريده شده است: وَالجانَّ
خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ؛ما جن را قبلاً از آتش شلعهور آفريديم.و ابليس
خطاب به خداوند عرض مىكند:خَلَقْتَنِى مِنْ نارٍ؛مرا از آتش آفريدى.جنّيان، گروه و دستههايى را تشكيل مىدهند، برخى از آنها افرادى شايستهاند و كارهاى نيك انجام
مىدهند و بعضى گمراه بوده و فساد و تباهى به وجود مىآورند.در قرآن از قول جنّ آمده است:وَأَنّا
مِنّا الصّالِحُونَ وَمِنّا دُونَ ذلِكَ كُنّا طَرائِقَ قِدَدا؛(5)برخى از ما افرادى شايسته و برخى
غير شايسته و داراى منشهاى گوناگونند.
دشمنى شياطين با انسان
ابليس و شياطين همراه او، دشمنان انسانند، آنها پيوسته انگيزههاى كارهاى غير شايسته و ناروا را دردرون انسان تقويت مىكنند.خداى متعال مىفرمايد:وَلا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * إِنَّما يَأْمُرُكُمْ
بِالسُّوءِ وَالفَحْشاءِ وَأَنْتَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ؛از راه و رسمهاى شيطان پيروى نكنيد؛ زيرا او دشمن آشكار شماست. وى به شما دستور مىدهد تا كارهاى
زشت و ناروا انجام داده و چيزهايى را كه نمىدانيد به خداوند نسبت دهيد.خدا براى هر انسانى شيطانى قرار داده تا او را وسوسه كند و بدىها را براى او زيبا جلوه دهد و وى را
بفريبد و در اين خصوص تفاوتى ميان پيامبران و ديگران وجود ندارد.خداى تعالى فرمود:وَكَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِىٍّ عَدُوّاً شَياطِينَ الإِنْسِ وَالجِنِّ يُوحِى بَعْضُهُمْ
إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ القَوْلِ غُرُوراً؛براى هر پيامبرى شيطانى از جنس انسان و جن قرار داديم، برخى به بعضى ديگر سخنان به ظاهر زيبا و
فريبنده القا مىكنند.از رسول اكرم(ص) روايت شده است كه فرمود:ما مِنكم أحدٌ إلّا و قَد وُكّل به قرينٌ من الجنّ. قالوا: و ايّاكَ يا رسولَ الله؟ قال: و إيّايَ،
إلّا أنَّ اللَّه أعانَنيَ عَليهِ فأسلَمَ، فلا يَأمُرني إلّا بخيرٍ؛(6)هيچ يك از شما نيست، مگر اينكه بر او شيطانى از جن گماشته شده.گفتند اى رسول خدا، حتى بر شما!؟ فرمود:
حتى بر من. ولى خداوند مرا بر او چيره ساخت و تسليم شد، و جز به خير و نيكى مرا وادار نمىكند.