نور يقظه، يا جذب حق - مبانی نظری تزکیه جلد 1

نور يقظه، يا جذب حق

در حقيقت، «يقظه» و «انتباه» و به تعبيرى، آن بيدارى و بخود آمدن كه همه چيز را به هم مى‏زند و بنيان اوهام و خيالات و فريبها را درهم مى‏ريزد و به دنبال آن سالك به راه مى‏افتد، نور خاصى است از حضرت حق و به يك نظر، جذبى است از او كه متوجه قلوب مستعده مى‏گردد. در بيان ديگر مى‏شود گفت: «يقظه» و «انتباه» به معنى كلمه، و بدين معنى كه سالك را بيدار كند و به حركت آورد،مانند هر فعل و هر اثر خوب، در اصل از حضرت حق مى‏باشد.

در دعاى صباح از زبان حضرت سيدالاولياء اميرالمؤمنين سلام الله عليه چنين مى‏خوانيم كه: «الهى ان لم تبتدئنى الرحمة منك بحسن التوفيق فمن السالك بى اليك فى واضح الطريق» يعنى «پروردگارا، اگر در ابتدا از تو رحمت و عنايتى كه توفيق خوب از جانب تو را در بر دارد به سراغ من نيايد، و اگر قبلا عطف و نظرى از تو نباشد، كيست كه مرا در طريق واضح و روشن بسوى تو بياورد؟!».

در تصور ابتدائى و سطحى چنين به نظر مى‏آيد كه «يقظه» و «انتباه» از خود انسان است، و ليكن حقيقت امر غير از اين بوده و اصولا اين پندار با توحيد نيز سازگار نيست و از شعب شرك خفى است.

در آيه 79 سوره نساء مى‏فرمايد: «ما اصابك من حسنة فمن الله» يعنى «هر چه از خوبيها به تو مى‏رسد، از جانب خداى متعال است».

آنجا كه پرده‏هاى غفلت و جهل از ميان بر مى‏خيزد و انسان بخود مى‏آيد، در حقيقت نورى از حق در وجود انسان مى‏تابد و جذبى از او انسان را مى‏گيرد. اصل مسئله از آن سو مى‏باشد و در اين سو به صورت «يقظه» و «انتباه» در وجود انسان متجلى مى‏گردد. ياد او از انسان است كه انسان را به ياد او مى‏اندازد و به بيانى، اول او از انسان ياد مى‏كند و سپس انسان به ياد او مى‏افتد.

در دعاى عرفه مى‏خوانيم كه: «أنت الذاكر قبل الذاكرين و أنت البادى بالاحسان قبل توجه العابدين» يعنى «پروردگارا، تويى ياد كننده قبل از اينكه ياد كنندگان به ياد تو افتند، و تويى كه ابتداء به احسان و انعام مى‏كنى قبل از اينكه عبادت كنندگان بسوى تو متوجه گردند».

نه تنها در «يقظه» و «انتباه» اين چنين مى‏باشد بلكه، علاوه بر يقظه و انتباه در اول امر، در همه مراحل بعدى سلوك و در همه حالات و منازل و مقامات نيز حقيقت جز اين نيست. هر ذكر و هر توجه و هر عبادت و هر حركتى از هر كسى در هر حالى، در اصل،مسبوق به ياد از جانب حق و بر اثر عطف و نظر اوست. گويى هر ذكر و هر توجه و هر عبادتى از ما، نوعى جواب دادن از جانب ما مى‏باشد.

به قسمتى از اشعار مولوى در اين زمينه نيز دقت مى‏كنيم: