محاسبه‏هاى ربوبى در آيات شريفه - مبانی نظری تزکیه جلد 1

در وضع و حال خويش خواهيد يافت، و خواهيد ديد كه از فلان عبادت، يا ذكر، يا دعايى كه بنا بود در فلان وقت انجام بدهيد، به بهانه‏هاى مختلفى محروم گشته‏ايد، و يا در عين اينكه انجام مى‏دهيد، از وضع و حال متناسب و خوبى برخوردار نيستيد، و عبادت، ذكر، و دعاى شما روح و باطن ندارد.

و همينطور، لغزشى كه ساعتى قبل در باطن شما، و در فكر و دل شما گذشته است، اگر چه به نظر شما بسيار جزئى، و مثلاً خطورى از خطورات بوده است، در ساعات بعدى در وضع روحى و حال عبودى شما اثر خواهد گذاشت، زيرا محاسبه الهى روى آن جريان دارد، و نتيجه آن به شما خواهد رسيد، و شما به نوعى از توفيقات و عنايات ربوبى محروم خواهيد شد، مگر خداى متعال از شما ناديده بگيرد، كه آنهم در حقيقت براساس حساب ديگرى خواهد بود روى شما و خصوصيات شما، و يا مثلا استغفار كنيد و خدا نيز اجابت فرمايد و آن لغزش را از شما ناديده بگيرد و بر شما ببخشد، كه اين هم به جاى خود حسابى است از حسابها، يعنى خداى متعال روى استغفار شما نيز حساب مى‏كند، و نتيجه آنرا كه ناديده گرفته شدن آن لغزش است، بر آن مترتب مى‏سازد؛ ان الله كان على كل شى‏ء حسيباً.

بعد از اين توضيح كه نسبتاً طولانى بود، با هم «فكر» در بعضى از آيات قرآنى در اين باب را شروع مى‏كنيم.

محاسبه‏هاى ربوبى در آيات شريفه

صراحتها و اشارتهاى آيات در اين باب يكى دوتا نيست، و براى ارباب معرفت و آنان كه مى‏فهمند، كاملا روشن است.

ما در اينجا به مواردى از آنها اشاره مى‏كنيم، و موارد ديگر را به عهده اهل آن مى‏گذاريم.

اميد اين است كه شما سالكان در اين آياتى كه ذكر مى‏كنيم، و در نكات آنها با ما همگام شويد و به «فكر» بپردازيد، و با عنايات خدا از انوار آنها بهره بيشترى ببريد، و حقايق مربوط به موضوع مورد بحث را بخوبى دريافت كنيد. و اميد اين است كه توجه داشته باشيد آنچه مورد بحث است گوشه‏اى از معارف اسماء الهى، و درسى از اسرار اين معارف است، و مشتريان آن صاحبان بصيرت هستند.

(دفتر دوم مثنوى)

و اينك مواردى از آيات قرآنى:

1- در آيه 49 سوره مائده مى‏خوانيم:

«و أن احكم بينهم بما أنزل الله و لا تتبع أهوائهم واحذرهم أن يفتنوك عن بعض ما أنزل الله اليك فان تولوا فاعلم أنما يريد الله أن يصيبهم ببعض ذنو بهم و ان كثيراً من الناس لفاسقون».

يعنى «و تو، اى پيغمبر، ميان مردم به آنچه خدا فرستاده است حكم كن، و تابع هواهاى آنان مباش، و از آنان حذر كن كه مبادا تو را از بعضى از آنچه خدا برتو فرستاده است فريب دهند. پس، اگر از حكم خدا روى گردانيدند و اعراض نمودند، بدان كه خدا مى‏خواهد آنان را به نتيجه بعضى از گناهانشان گرفتار سازد، و همانا بسيارى از مردم فاسق، و از حدود الهى تجاوز كرده‏اند».

در اين كريمه مباركه، روى گردانى از حكم خداى متعال، و قبول نكردن آن از جانب بعضى از مردم را، كه در حقيقت، محروم شدن از طاعت حق، و سلب شدن توفيقات، و به حال خود واگذار شدن و ضلالت است، نتيجه بعضى از گناهان، و به عبارت روشن‏تر ،نتيجه محاسبه الهى روى بعضى از گناهان آنان مى‏داند، و اينكه، چون آنان گناهانى دارند، و خدا روى آنها حساب مى‏كند، در نتيجه، نظر خود را از آنان بر مى‏گيرد، و آنان را به حال خودشان مى‏گذارد، و توفيقات و عنايات را از آنان سلب مى‏نمايد، تا روى گردان از حكم خدا باشند.

روى گردانى از حكم حق، و در تعبير ديگر، روى گردانى از «حق» و روى آوردن به «باطل» اگر به معنى وسيع