مجاهدت و مراقبت - مبانی نظری تزکیه جلد 1

«و مردم را از روز حسرت بترسان، آن زمان كه كار از كار مى‏گذرد و امر ربوبى پياده مى‏شود، در حالى كه آنان در غفلتى بسيار سخت هستند، و در حالى كه به آنچه در پيش است ايمان جدى ندارند».

اين آيه به بطالت و غفلت انسانها، و سستى و كسالت آنان در امر آخرت، و اذعان جدى نداشتن آنان به آنچه در پيش است اشاره مى‏كند، و از اين حقيقت خبر مى‏دهد كه انسان با غفلت و سستى، و با بطالت خود ايام عمر خويش را مى‏گذارنند و فرصت را از دست مى‏دهند، و به سوى نقطه‏اى حركت مى‏كنند كه در آن نقطه كار از كار مى‏گذرد و امر ربوبى به وقوع مى‏رسد، و حسرتى به آنان روى مى‏آورد كه در تصور نگنجد، و در وصف و بيان نيايد، حسرتى كه به لحاظ بزرگى و شدتى كه دارد، از هر عذاب ديگرى دردناك‏تر خواهد بود.

اينكه خداى متعال آن نقطه را «يوم الحسرة» مى‏نامد، براى صاحبان معرفت و روشندلان حاكيتها و اشارتها دارد، و براى ارباب غفلت هم هشدارها و انذارها.

و بالاخره در آيه اول سوره انبياء مى‏فرمايد:«اقترب للناس حسابهم و هم فى غفلة معرضون»يعنى «روز حساب مردم نزديك شده است، و آنان در غفلت سختى قرار گرفته‏اند و از حيات و سعادت خويش اعراض مى‏كنند».

اينها نمونه‏هايى از آيات قرآنى است كه در اينجا آورديم. غير از اينها آيات متعددى هست كه هر كدام نكات و اشارتها دارد.

مجاهدت و مراقبت

با شرحى كه گذشت، معلوم شد كه سستى، كسالت، و بطالت، و به تعبيرى، به غفلت گذرانيدن، از رذايل اوصاف و اخلاق، و از موانع بسيار مهم و خطرناك در مقام عبوديت براى سالك است كه بايد در كنار زدن اين رذيله كمال مجاهدت را داشته باشد، و اين مانع را كوچك نشمارد.

او بايد على الاتصال با سستى و كسالت و بطالت به مقابله بپردازد، و قدم به قدم، و لحظه به لحظه سستى و كسالت را از خود دور كند، و به طلب و عبادت بپردازد. و او بايد به مجاهدت خود در اين باب ادامه دهد. و مراقبت نمايد كه سستى نكند، كسالت او را نگيرد، و بطالت به سراغ وى نيايد.

هر وقت ديد قيام به عبادت و اقبال به ذكر و فكر براى او سخت مى‏آيد، اين حالت را بشكند، و با پناه بردن به خداى متعال از شر شيطان و از شر نفس، به ذكر و فكر روى بياورد و قيام به عبادت كند، و سعى نمايد ذكر و عبادت را با حضور قلب و انقطاع انجام دهد. در اين صورت شيطان دور مى‏شود، نفس خاموش مى‏گردد، و آن حالت مى‏شكند، و ذوق و حال ديگرى جايگزين آن مى‏شود. اگر در همه اوقات به اين روش ادامه دهد و بر آن مراقبت كند، رذيله سستى و كسالت را از خود دور مى‏سازد، و اين حجاب را مى‏شكند، و در سلوك خود موفق خواهد بود، باذن الله تبارك و تعالى.

سالك بايد از همان وقت كه سر در ميدان طلب نهاد، سستى و كسالت در طلب را كنار بگذارد، و غير از ذكر و فكر حق هر ذكر و فكرى را از خود دور كند.

(دفتر سوم مثنوى)