كبر، مانع قرب به حضرت مقصود است - مبانی نظری تزکیه جلد 1

مخصوص حضرت ذوالجلال است پس هر كس چيزى از عزت و كبرياء براى خود بخواهد، خداى متعال او را به رو به جهنم مى‏اندازد».

به ارباب بصيرت تأكيد مى‏كنيم در تعبيرات مخصوص اين بيان به تأمل بپردازند و در نكات آن تعمق داشته باشند، مخصوصاً در جمله «فمن تناول شيئاً منه أكبه الله فى جهنم». اين جمله خبر از اين حقيقت مى‏دهد كه صاحب «كبر» در حقيقت، چيزى را مى‏خواهد كه اهل آن نيست، و چيزى را مى‏خواهد كه خواستن آن منازعه با حضرت واحد قهار است. (دقت شود).

مخلوق، جز فقر و احتياج، چيزى نيست. فقر و احتياج نمى‏تواند از او جدا شود. او فقر ذاتى و احتياج وجودى به حضرت قيوم دارد. با اين وضع، چه معنايى دارد او طالب كبرياء باشد، و تكبر او چه مفهومى مى‏دهد؟!. كبرياء خواستن او، و تكبر او، جز منازعه با حضرت كبريايى حق نيست، البته براساس پندار جاهلانه او. خداى واحد قهار نيز براى شكستن پندار او، مواجهه خاصى با او دارد، و او را نه تنها به مذلت جهنم مى‏اندازد، بلكه، خوارى ديگرى بر آن مى‏افزايد، و او را به رو به جهنم مى‏برد جمله «أكبه الله فى جهنم» كه تعبير «أكبه» آورده است، اشاره به اين معنى دارد، زيرا اين تعبير به معنى «به رو انداختن» است.

(دفتر سوم مثنوى)

كبر، مانع قرب به حضرت مقصود است

سالك مى‏خواهد روز به روز به خداى متعال نزديك شود، تا د رجوار او قرار گيرد و شاهد وجه كريم او باشد.

و رذيله «كبر» مانع قرب و نزديك شدن است. بنابراين، داشتن اين رذيله با سلوك الى الله منافات دراد، و كنار زدن آن يك ضرورت خواهد بود.

امام باقر و امام صادق سلام الله عليهما مى‏فرمايند: «لا يدخل الجنة من فى قلبه مثقال ذرّة من كبر»(اصول كافى، ج 2، كتاب الايمان و الكفر، باب الكبر) يعنى «به بهشت، و به جوار قرب خداى متعال قدم نمى‏گذارد كسى كه در قلب او به اندازه دره‏اى كبر باشد».

اين بيان ناظر به قيامت مى‏باشد كه روز ظهور سرائر و بواطن است. و اين بدان معنى است كه در همين دنيا در باطن امر، صاحب كبر به جوار قرب خداى متعال راه نمى‏يابد و به او نزديك نمى‏شود و اين حقيقت كه در اينجا در پشت پرده است، در قيامت همانند همه حقيقت‏هاى پشت پرده به ظهور مى‏رسد، و صاحب كبر به بهشت‏ها كه جوار قرب خداى متعال است راه نمى‏يابد (تأمل كنيد).

آنچه در قيامت به ظهور مى‏رسد همه در اين جا در پشت پرده موجود است، و در قيامت پرده كنار مى‏رود.

سر قضيه در مانع از قرب بودن رذيله كبر، براى ارباب بصيرت تا حدودى روشن است و آن اين كه، صاحب كبر نه تنها «خود» را مطرح مى‏كند و به «خود» نظر دارد بلكه به مطرح كردن «خود» حرص نيز مى‏ورزد، و سعى دارد «خود» موهوم خويش را بسيار بزرگ، و اگر شد يك حقيقت نشان دهد. اين حركت، يك حركت معكوس و نقطه مقابل حركت عبودى و سلوك الى الله است. زيرا سلوك عبودى با هجرت از «خود»است.

«خود» را ديدن و «خود» را مطرح ساختن، از خدا دور شدن، و از جناب او فاصله گرفتن است. اساس عشق و عبوديت را بر فقر و فناء نهاده‏اند، و فقر و فناء را طريق قرب و وصال قرار داده‏اند.