سجده و تجليات نورى - مبانی نظری تزکیه جلد 1

اين جملات مى‏گويد، سجده كننده‏اى كه به ظاهر خلوت با پروردگار خود كرده، وليكن قلب و روح وى اينجا و آنجاست، نه تنها خود را فريب داده، و نه تنها غافل گشته و از بركات عاليه محروم شده است، بلكه به لحاظ اينكه ادب باطنى سجده را مراعات نكرده و حرمت اين مقام را ضايع نموده است، هرگز نمى‏تواند به قرب حضرت معبود نايل آيد، و به جوار قدس او راه يابد. به عكس، سجده كننده‏اى كه حرمت مقام سجده را حفظ كرده، و ادب اين مقام را مراعات نموده، و در ظاهر و باطن از همه و از «خود» بريده، و با فقر كامل روى به جناب او آورده،و فانى گشته است، هرگز از قرب او محروم نگردد، و از جوار قدس او دور نيفتد.

(دفتر چهارم مثنوى)

سجده و تجليات نورى

نورى كه در مراتب مختلف به تناسب منازل سلوك همراه و دليل سالكان است، از آثار و بركات سجده و اشك چشم است.

روى به خاك نهادن در مقام طلب، و اشك چشم برخاسته از دل شكسته است كه طالب دردمند را مشمول نظر مى‏گرداند، و نور حق در دل وى تجلى مى‏كند، و قدم به قدم اين نور او را از خطرات و لغزشها، و از حرمانها و خسرانها مصون مى‏دارد، و تا وصول به مقصد پيش مى‏برد؛ أومن كان ميتاً فأحييناه و جعلنا له نوراً يمشى به فى الناس كمن مثله فى الظلمات ليس بخارج منها... [1]. و اگر اين نور همراه و دليل انسان نباشد، راه به جايى نخواهد برد؛...و من لم يجعل الله له نوراً فماله من نور. [2] اين نور را اهل آن مى‏شناسند، و ارباب معرفت از درجات و مراتب آن در منازل مختلف سلوك با خبرند. اين نور از اول سلوك همراه و دليل سالك صادق است تا نيل به شهود وجه حق. و شهود وجه او نيز به نور اوست، و سير در مراتب فنا، و رسيدن به بقا هم به نور او.

اين نور را بايد در سجده و گريه، و با سجده و گريه يافت.

(دفتر چهارم مثنوى)

به اين بيان بظاهر كوتاه، وليكن پر از اسرار معانى از امام صادق سلام الله عليه بخوبى دقت مى‏كنيم كه مى‏فرمايد:

«وجدت النور فى البكاء و السجدة». [3] يعنى «نور را در گريه و سجده يافتم».

سجده و شهود

و بالاخره در سجده، و با سجده است كه آرزوى سالكان عارف، و عارفان سالك برآورده مى‏شود، و دلهاى آنان آرام مى‏گيرد. يعنى به شهود نايل مى‏گردند، و آن مى‏شود كه نمى‏شود گفت.

در اين بيان از امام صادق سلام الله عليه نيز تأمل عميق مى‏كنيم كه فرمود:

[1]. سوره انعام، آيه 122.

[2]. سوره نور، آيه 40.

[3]. اسرار الصلوة مرحوم حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى قدس الله سره، ص 269.