مهالك و خطرات حب جاه و شهرت - مبانی نظری تزکیه جلد 1

حب هر چيزديگر، از حب «خود» نشأت مى‏گيرد. و طبعاً دل برداشتن از هر چيزى، يعنى كنار زدن هر حب ديگرى، بسيار آسانتر از دل برداشتن از «خود» ،يعنى كنار زدن حب «خود» خواهد بود .

وقتى سالك حجابهاى ديگر راكنار زد، بلحاط اينكه با كنار زدن و با شكستن هر يك از آنها در اصل به سراغ «خود» رفته و «خود» را شكسته، و در مجموع، «خود» را تضعيف نموده و آنرا از طغيان انداخته است، زمينه براى كنار زدن اين حجابها، يعنى حب جاه و شهرت، كاملاً آماده مى‏گردد، و شكستن اين حب آسانتر مى‏شود ،و سالك با عنايات ربوبى، و با مجاهدت پى گير موفق به كنار زدن آن گرديده و از بند آن نجات مى‏يابد.

اين سر و اين حقيقت كه توضيح داديم، براى آشنايان به رموز و دقايق سلوك ،كاملا روشن است. آيات و روايات وارده در خصوص حب جاه و شهرت، و مهالك و خطرات اين رذيله، هر كدام نكات و اشاراتى دارد كه اهل بصيرت و ارباب معرفت، مى‏توانند از آنها به حقايق و دقايق زيادى پى ببرند، وبه اسرار و رموزى در اين باب نايل آيند.

ما در خلال گفتار خود دراين باب به بعضى از آيات و روايات اشاره خواهيم كرد، و قسمتى از نكات موجود در آنها را به اجمال بررسى خواهيم نمود، تا براى آنان كه طالب حقايق و مشتقاق دقايق روحى هستند، باذن الله مفيد و راه گشا باشد.

مهالك و خطرات حب جاه و شهرت

مهلكه‏ها و خطرات اين رذيله بسيار است، و آنچه ما در اينجا ذكر مى‏كنيم، قسمتى از آنهاست، و نه همه آنها.

حب جاه و شهرت با قدس حق نمى‏سازد

حب جاه و شهرت ،ناسازگار با ساحت قدس حق، و مانع از ورود به جوار اوست. سر قضيه هم اين است كه اين حب در حقيقت، بطورى كه اشاره شد، به حب «خود» و به مطرح نمودن «خود» بر مى‏گردد، و به عبارتى، جا باز كردن براى «خود» است. و «خود» يا «خودى» نه تنها حجابى از حجابها، و سد راه سلوك، و مانع سير الى الله است، بلكه، اصل همه حجابها و منشأ همه آنهاست، و با داشتن آن، و مطرح نمودن و پرورش دادن و بزرگ كردن آن، هرگز نمى‏شود به جوار قدس حضرت حق، و به قرب او راه يافت. و اصولا مطرح و عنوان كردن «خود» نقطه مقابل حركت عبودى بوده، وسير عبودى در ترك «خود» و در هجرت از «خود» بسوى حضرت مقصود، خلاصه مى‏شود.

«خود» و «خودى» جز ننگ و عيب نيست ونبايد مطرح شود، بلكه بايد از ميان برخيزد، زيرا كه او اصل حجاب است و حجابهاى ديگر، ظهورات آن هستند. (دقت شود) در اين آيه شريفه به دقت و تدبر مى‏پردازيم كه مى‏فرمايد: «تلك الدار الاخرة نجعلها للذين لا يريدون علوا فى الارض و لا فساداً»(آيه 83 سوره قصص) يعين «اين منزل آخرت را براى آنان قرار مى‏دهيم كه در روى زمين، قصد برترى (جاه و شهرت) و قصد فساد ندارند».

جمله «تلك الدار الاخرة» با تعبيرات خاصى كه دارد، به موطن اولى و منزل اصلى انسان اشاره مى‏كند، و جمله «نجعلها للذين لا يريدون علوا فى الارض» حاكى از اين است كه آن موطن اولى به حكم مشيت حق و به حكم تكوين، مخصوص آنانى است كه در درون خويش قصد مطرح كردن «خود» را ندارند، و طالب جاه وشهرت نيستند، و از رذيله حب جاه و شهرت، پاك هستند(دقت شود).

مخصوصاً تعبير «لا يريدون» در جلمه «لا يريدون علوا فى الارض» باكمال وضوح از اين امر خبر مى‏دهد كه اصل مسئله، همان اراده برترى، و به تعبيرى، همان حب جاه و شهرت است كه يك امر درونى، و يك خلق يا صفت روحى است و در مقام عمل بالطبع مسائل و لوازمى را به دنبال خود مى‏آورد، و اينكه، اين امر از جمله حجابهاست، و در سفر الى الحق، پاك بودن از آن از ضرورتهاست.

اين آيه با زبان خاصى كه دارد، به ارباب معرفت و به سالكان طريق، اين پيام را مى‏رساند كه با حمل رذيله حب جاه و شهرت، يعنى با حمل ننگ «خودى» نمى‏شود به جوار جناب او راه يافت،و به جمع اهل فناء، و اهل توحيد پيوست ؛ فاخلع نعليك انك بالواد المقدس طوى (آيه 12، سوره طه).