آثار و احكام حب حق در اواسط آن - مبانی نظری تزکیه جلد 1

«پروردگارا، كيست كه حلاوت محبت تو را چشيده باشد و سپس غير تو را طلب كند؟!».

حافظ گويد:

4- در مراحل اوليه حب حق، به حكم جذبه و انجذاب، سالك بسوى تهجد و شب زنده‏دارى كشيده شده و خلوت در شب براى او حساب خاصى پيدا مى‏كند.

خداى متعال به حضرت موسى، عليه السلام، وحى فرمود كه: «يا بن عمران كذب من زعم انه يحبنى فاذا جنه الليل نام عنى، أليس كل محب يحب خلوة حبيبه...».(جامع السعادات، ج 3، ص 150) يعنى «اى فرزند عمران، دروغ مى‏گويد آن كس كه گمان مى‏كند مرا دوست مى‏دارد، در حالى كه وقت شب مى‏رسد، به خواب مى‏رود. مگر نه اين است كه محب صادق خلوت با محبوب را دوست دارد؟!...».

اينها قسمتى از آثار و احكام مراحل اوليه حب است كه ذكر نموديم. غير از اينها هم آثار و احكامى هست كه بلحاظ مراعات جانب اختصار از ذكر آنها صرف نظر كرديم.

در مجموع، در مراحل اوليه ظهور حب در باطن، سالك از حالت اقبال به حضرت حق برخوردار بوده و به تعبيرى، در حال انابه مى‏باشد. هر چه حب در باطن او شدت پيدا كند، اقبال به حق و انا به نيز كامل‏تر مى‏رگدد و وى از بركات انابه كه در آيات و روايات و ادعيه به آنها اشاره شده است، بهره‏مند مى‏شود.

تذكر اين نكته لازم است كه مراحل اوليه حب حق به جاى خود داراى مراتب مى‏باشد و آثار و احكام هر مرتبه‏اى به تناسب آن خواهد بود.

آثار و احكام حب حق در اواسط آن

حب حق در اواسط، و به تعبيرى، حب حق در مراحل اشتداد آن، كه در اواسط سلوك و بعد از بر طرف شدن حجب ظلمانى در دل سالك به ظهور مى‏رسد، آثار و احكامى را به دنبال دارد كه از آن جمله است:

1- سالك در اواسط حب، به حكم اشتداد حب، راه يافتن اغيار به دل، اشتغال دل به اغيار، و غفلت از حضرت مقصود را جرم بزرگ و جفا مى‏بيند و در كنار زدن اغيار از دل، و در راه ندادن به آنها سخت مى‏كوشد و به خود اجازه اين را نمى‏دهد كه خانه دل، منزل اغيار و محل تردد آنها باشد، تا جناب او به دل اقبال كند و دل بيت المعمور او گردد؛ و عهد نا الى ابراهيم و اسماعيل ان طهر ابيتى للطائفين و العاكفين و الركع السجود. (آيه 125 سوره بقره). و در حقيقت، او خود با عنايت خاصه‏اش دل سالك را بسوى خود مجذوب‏تر مى‏گرداند و اغيار را از آن دور مى‏سازد.

در دعاى عرفه حضرت سيدالشهدا، صلوات الله عليه مى‏خوانيم كه: «و أنت الذى أزلت الاغيار عن قلوب أحبائك حتى لم يحبوا سواك و لم يلجئوا الى غيرك»يعنى «پروردگارا، و تويى كه اغيار را از دلهاى احباى خود كنار زده‏اى، تا جايى كه غير تو را دوست نداشته و به غير تو پناه نبرند».

(دفتر سوم مثنوى)

2- سالك در اواسط حب، به اقتضاى حب شديد، انس خاصى به حضرت حق دارد، انسى كه در توصيف و تعريف نيايد و در تصور نگنجد، و انس كه اشتياق به قرب و لقاء را شدت مى‏بخشد و زبان سالك را براى نيل به جوار حضرت مقصود وشهود وجه او به تملق مى‏گشايد، تملقى كه مخصوص مشتاقان و ارباب انس است - و در اصل، اوخود با جذب شديد دل را مجذوب و به خود مأنوس مى‏گرداند، و زبان را به تملق مى‏گشايد.

در دعاى عرفه مى‏خوانيم كه:«يا من اذاق أحبائه حلاوة المؤانسة فقاموا بين يديه متملقين» يعنى «اى خدايى كه به احباى خود حلاوت انس را چشانيدى، پس در برابر تو زبان به تملق گشودند».