سالك بايد در پى تحصيل نظر باشد - مبانی نظری تزکیه جلد 1

مى‏آورند. هر روز قدم جديدى در بازگشت از اغيار بر مى‏دارند و مدارج توبه را طى مى‏نمايند. چنين كسانى در باطن امر و قبل از اينكه خود به بازگشت بعد از بازگشت بپردازند، مشمول عطف نظر، و مشمول بازگشت مقام ربوبى و جذب او مى‏شوند و در حقيقت، او على الاتصال آنها را جذب نموده و با رحمت خود بازگشت بعد از بازگشت مى‏كند تا فاصله بين آنها و خود را از ميان بردارد. و اين از جانب او، دوست داشتن بنده و عطف نظر نمودن به وى مى‏باشد.

سالك بايد در پى تحصيل نظر باشد

سالك هوشيار براى تحصيل بيشتر نظر حق، و براى اينكه زيادتر از آنچه كه هست مشمول بازگشت با رحمت و حذب از جانب او باشد، بايد از هر وسيله‏اى استفاده كند. او بايد براى همين منظور حضرات معصومين، صلوات الله عليهم اجمعين را شفيع قرار داده و از اين امر غفلت نكند. و بايد براى همين منظور دعا نموده و هميشه با تضرع و اصرار از پروردگار بخواهد كه: اللهم تب على انك انت التواب الرحيم» يعنى «پروردگارا، بمن نظرى كن و با رأفت و رحمت خود بر من بازگشت بفرما و مرا بسوى خود مجذوب بگردان، كه تو يى تواب و رحيم».

در قرآن كريم در آيه 128 سوره بقره از زبان حضرت ابراهيم و حضرت اسماعيل سلام الله عليهما چنين مى‏فرمايد: «ربنا و اجعلنا مسلمين لك و من ذريتنا امة مسلمة لك و أرنا مناسكنا و تب علينا انك انت التواب الرحيم» يعنى حضرت ابراهيم و اسماعيل در ضمن دعايى كه به هنگام بناى كعبه مى‏كردند، گفتند:

«پروردگار ما، و ما را تسليم در برابر اوامر و خواست خود بگردان، و از فرزندان ما نيز امت مسلمه‏اى قرار بده كه تسليم تو باشند، و به ما راههاى عبوديت را ارائه بفرما، و بر ما بازگشت كن، كه تويى بازگشت كننده با رحمت بر بندگان خود و تويى صاحب رحمت».

در مناجات التائبين مى‏خوانيم: «الهى بقدرتك على تب على» يعنى «خدايا، با توانايى خود بر من، بازگشت وبر من بفرما».

در دعاى كميل نيز مى‏خوانيم: «وجدلى بجودك و اعطف على بمجدك» يعنى «خدايا، به جود خودت احسانم كن، و به مجد خودت نظرى».

خلاصه بايد تضرع نمود و گريه كرد، تا او بيشتر عطف نظر كند كه در هر نظر و هر بازگشتى از او مشكلها حل مى‏شود.

(دفتر دوم مثنوى)

مراتب و درجات توبه

توبه در تعريف عام و وسيع آن، عبارت است از بازگشت بسوى حضرت حق، از مخالفت و معصيت به موافقت و اطاعت، از غفلت و نسيان به ذكر و طلب، از اغيار به مقصود، از شرك به توحيد، و از خود به محبوب.

از اول سلوك تا آخر آن، به تناسب مراحل و منازل مختلفى كه پيش مى‏آيد، سالك در حقيقت در توبه و بازگشت است و در مدارج توبه پيش مى‏رود و قدم بقدم بسوى موطن اصلى خويش بر مى‏گردد.

گفتار حضرت حق كه مى‏فرمايد: «و توبوا الى الله جميعا ايها المؤمنون لعلكم تفلحون» (آيه 31 سوره نور)