خلوت تنهايى - مبانی نظری تزکیه جلد 1

مسئله شبيه بعضى از خوابهاست كه مى‏بينيم. در بعضى از خوابها كه مصنوع خيال ماست، خود را در وضع و حال، و در مكان وشرايط خاصى مى‏بينيم، و در اطراف خويش خيلى چيزها مشاهده مى‏كنيم، و خود را نيز با آنها سخت در اختلاط مى‏يابيم. و وقتى بيدار مى‏شويم ، خود را تنها مى‏بينيم و خبرى از آنچه بود نمى‏بينيم، كه همه خيال بوده است و بس، و ما در گيروادار خيال خود اسير، و در ساخته‏ها و پرداخته‏هاى آن مشغول، و از حقيقت نيز غافل بوده‏ايم.

البته منظور از اين تشبيه اين نيست كه در خارج از وجود ما و در اطراف ما هيچ چيز وجود ندارد و همه چيز در ذهن ما و در فكر ماست، آنچنان كه سوفسطايى مى‏گويد و مى‏پندارد، و آنچنان كه در اين قبيل خوابها كه اشاره كرديم هست.

مقصود اين است كه ما هيچگونه اختلاط جدى و حقيقى با خارج از وجود خود، و با آنچه در اطراف ما هست نداريم، و اختلاطى كه خيال مى‏كنيم، شبيه اختلاطى است كه در خواب با خارج از وجود خود مى‏بينيم.

(دقت شود).

و اين حقيقتى است كه براى اهل آن در اينجا واضح است، و براى همه هم به هنگام مرگ كاملا روشن مى‏گردد.

و چه بهتر در اين مقام به بيان معروف رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم دقت كنيم كه فرمود: «الناس نيام فاذا ماتوا انتبهوا» يعنى «مردم همه در خوابند، و وقتى مى‏ميرند بيدار مى‏شوند».

البته در اين بيان فقط به اين حقيقت اشاره نشده، بلكه به حقايق بسيار ديگر نيز اشاره شده است. اين بيان به دگرگون شدن همه محاسبه‏ها به هنگام مرگ اشاره ميكند كه حقيقت مورد بحث از جمله آنها مى‏باشد.

در هر صورت، اگر به «خود» بر گردى، و در آنچه با كلمه «من» به آن اشاره مى‏نمايى دقت كنى، خواهى ديد به چيزى از آنچه «خود» را مختلط با آنها مى‏پندارى اختلاط وجودى، و اختلاط واقعى ندارد، جز اينكه تو خود چنين خيال مى‏كنى، و خود را مختلط مى‏دانى، و جز اينكه تو خود، خود را مرتبط مى‏سازى، و با خيال خود، خود را به اين و آن پيوند مى‏دهى و گره مى‏زنى.

به «من» خويش برگرد، خوب بر گرد، و خوب فكر كن. و از پروردگارت بخواه تو را يارى دهد.

(دفتر سوم مثنوى)

و بدان كه اگر به «خود» خوب فكر بكنى، و دنبال امر را بيگرى، حقيقت براى تو روشن خواهد شد.

(دفتر سوم مثنوى)

خلوت تنهايى

وقتى به «خود» برگشتيم، و در «خود» فكر كرديم، خواهيم ديد كه تنها هستيم، و منقطع از همه آنچه خود را با آنها مى‏دانستيم.

و خواهيم ديد كه هميشه در يك «خلوت خاص تنهايى» قرار داريم، و فقط «خود» هستيم و آنچه در «خود» داريم.

اينجاست كه حقايق بعضى از آيات قرآنى براى ما تا حدودى روشن مى‏گردد، آياتى كه از«تنهايى »ما خبر مى‏دهد، و اينكه «تنها»هستيم وليكن به آن توجه نداريم، و به هنگام مرگ، و ورود به محضر پروردگار در قيامت خواهيم فهميد. آياتى از قبيل: