ب - ريزش گناهان - مبانی نظری تزکیه جلد 1

توفيقى از اوست. اهل اشارت مى‏دانند كه:

(دفتر دوم مثنوى)

به شهر و بازار از باغ و بوستان توحيد شاخه‏هاى مى‏آورند، تا آنكه مشترى باغ و بوستان توحيد است مجذوب آنجا گردد و روى بدانجا بياورد، و بيابد آنچه بايد بيابد.

وقتى گفته مى‏شود او گناه را بعد از مدتها به ياد مؤمن مى‏اندازد تا به استغفار بپردازد و مشمول مغفرت شود، بايد فهميد كه باز او مؤمن را به اين فكر مى‏اندازد كه بايد براى گناهش استغفار كند، و نيز، او توفيق استغفار را به وى مى‏دهد، و او قبول استغفار مى‏كند، و غفران را هم او افاضه مى‏كند، و همه خير از اوست.

(دفتر پنجم مثنوى)

سخن خود در اين باب را كه با حاشيه رفتن بود نا تمام مى‏گذاريم. باشد كه در مقام ديگر، و در مجال مناسبى به اين مهم بپردازيم و از گفتنيها بگوييم، ان شاء الله تعالى.

(دفتر دوم مثنوى)

ب - ريزش گناهان

لازم است سالك اين حقيقت را هم بداند كه اگر با مراعات شرايط به استغفار بپردازد، هر چه استغفار كند گناهان و خطاهاى وى مى‏ريزد، وسنگينى، تبعات، و آثار سوء آنها به فضل پروردگار پاك مى‏گردد.

حالت استغفار كننده از لحاظ ريزش گناهان و بر طرف شدن تبعات آنها، در رواياتى كه از حضرات معصومين صلوات الله عليهم نقل شده است، به درختى تشبيه گرديده است كه حركت داده شود و برگهاى آن بريزد.

اشارات آيات قرآن هم براى آنان كه اشارتها را مى‏يابند، در موارد متعدد از همين حقيقت خبر مى‏دهد.

به عنوان مثال به يك مورد اشاره مى‏كنيم.

در آيه 110 سوره نساء كه در گذشته در اول مبحث توبه و استغفار آورديم، چنين مى‏خوانيم:

«و من يعمل سوءاً أويظلم نفسه ثم يستغفر الله يجد الله غفورا رحيماً» يعنى: «و هر كسى عمل بد انجام دهد، يا بر خود ظلم كند، سپس از خداى متعال استغفار نمايد، خدا را بخشنده و صاحب رحمت مى‏يابد».

جمله «يجد الله غفوراً رحيماً» به معنى «خدا را بخشنده و صاحب رحمت مى‏يابد» با تعابير مخصوصى كه دارد، به وضوح به حقيقتى كه گفتيم اشاره مى‏كند. مخصوصاً لفظ «يجد» در همين جمله حكايت لطيفى را هم در بر دارد، و آن اينكه، استغفار كننده در صورتى كه از نور باطنى برخوردار باشد، وشعور قلبى داشته باشد، خود نيز به صورت روشن مى‏يابد كه وقتى با مراعات شرايط لازم به استغفار مى‏پردازد، و با حضور و اقبال قلبى استغفار مى‏كند، سنگينيهاى گناهان و خطاها از وى دور مى‏شود، و تيرگيها كنار مى‏رود - خدا را بخشنده و صاحب رحمت مى‏يابد -.

پس ،سالك طريق نبايد در امر استغفار سستى ومسامحه داشته باشد، وبايد هر چه مى‏تواند در اين امر بكوشد، و از اين راه خود را تطهير كند.

ج - سوز دل و گريه

سالك بايد سوز دل و گريه با اخلاص را در مقام استغفار بسيار عزيز و مغتنم بداند، و در تحصيل آن بكوشد.

و اگر در تحصيل اصل آن هم موفق نشد، يعنى سوز و اشك را به دست نيارود، لااقل با اخلاص در تحصيل حال گريه كه «تباكى» گفته مى‏شود جديت كند.

به طور كلى، در سلوك عبودى در هر حال و هر مقامى، چه حال و مقام استغفار باشد و چه غير آن، سوز دل و گريه را حسابى هست كه شرح آن در عبارت نگنجد و تفسير آن در بيان نيايد.

سوز دل و گريه، چه از شوق باشد، چه از خوف، چه در مقام استغفار باشد، چه در مقام تلاوت آيات واستماع آنها، چه در حال سجده باشد، و چه در حال ديگر و مقام ديگر، هر كجا و هر مقامى باشد، از درك بالا، و از فهم و شعور سرچشمه مى‏گيرد. آن كه مى‏فهمد، مى‏سوزد و اشك مى‏ريزد، و آن كه نمى‏فهمد، نه مى‏سوزد و نه اشك مى‏ريزد.

اگر به آيات 107 و 108 و 109 سوره اسراء نظر كنيم، خواهيم ديد اين آيات به وضوح مى‏گويد، راه و روش آنان كه