كلامى از عارف كامل حاج شيخ محمد بهارى قدس سره - مبانی نظری تزکیه جلد 1

(دفتر دوم مثنوى)

ششم: بطورى كه لذت و شيرينى گناه بر جسم خود چشانده‏اى، سختى و تلخى طاعت را نيز بر آن بچشانى.

پس آن وقت كه اين امر حاصل شد، مى‏گويى: «استغفرالله».

امور لازم، و به تعبيرى، اركان وشرايط اصلى توبه صحيح در اول سلوك كه قبلا بطور مشروح توضيح داديم، از اين بيان بخوبى معلوم مى‏شود. يعنى وقتى اين امور براى سالك حاصل شد، مى‏تواند اميدوار به غفران ربوبى باشد و از مقام ربوبى طلب مغفرت كند و كلمه «استغفر الله ربى و أتوب اليه» را با صدق و اخلاص در محضر حضرت حق به زبان آورد و بسوى او بازگشت كند، زيرا در اين صورت زبان او با باطن او يكى است و زبان در حقيقت، زبان دل اوست و بازگشت وى نيز بازگشت به معنى كلمه است.

جمله آخر آن حضرت كه مى‏فرمايد: «فعند ذلك تقول استغفر الله »براى اهل معرفت اين حقيقت را معلوم مى‏كند كه انسان با توبه صحيح خويش كه داراى شرايط و اركان مذكور باشد، در اصل، اولين قدم در عبوديت را بر ميدارد و سير و حركات عبودى را تازه آغاز مى‏كند و تازه ايمان او معنى پيدا كرده و به راهى كه بايد در پيش داشته باشد، روى مى‏آورد. و نيز، تازه وقت آن رسيده است كه انسان از پروردگارش غفران بخواهد و از غفران او كه افاضات خاصه اوست، بهره‏مند گردد، مانند هر ذره و هر موجود ديگرى از موجودات كه وقتى در طريق كمال خويش مى‏افتد، از افاضات ربوبى به تناسب جهاز وجودى خود بهره‏مند مى‏گردد و رزق خود را در بازگشت بسوى مقصد از مقام ربوبى مى‏گيرد.

هر ذره و هر موجودى از موجودات را اگر خوب به نظر بياوريم، خواهيم ديد كه وقتى شرايط لازم در حركت بسوى كمال خويش را به دست آورد، آن وقت است كه در طريق كمال خود افتاده و از فيض مقام ربوبى به تناسب خود مستفيض مى‏گردد، تا به آنجا كه بايد حركت كند، رهسپار شود.

معنى جمله آخر آن حضرت اين است كه انسان قبل از توبه و آنجا كه هنوز در مقام مخالفت با پروردگار خويش است، در عين اينكه مدعى ايمان مى‏باشد، از حقيقت آن برخوردار نبوده و قدم در طريق ايمان نگذاشته است و طبعاً از افاضاتى كه در اين طريق از جانب ربوبيت هست، محروم خواهد بود.

به عبارت ديگر، مادامى كه انسان طاعت از نفس خود مى‏برد و نه از پروردگار خود، هنوز ايمان واقعى نياورده و راه ايمان و عبوديت واقعى در پيش نگرفته است. و وقتى انسان توبه صحيح كرد و با شرايطى كه ذكر شد بازگشت نمود، آن وقت است كه در حقيقت، ايمان آورده و در طريق آن قدم نهاده و سلوك عبودى را شروع كرده است.

(دفتر اول مثنوى)

كلامى از عارف كامل حاج شيخ محمد بهارى قدس سره

در آخر سخن خود در اين باب، چه بهتر قسمتى از گفتار عارف كامل حاج شيخ محمد بهارى قدس سره را نيز در اينجا بياوريم. گرچه ارباب باطن از خود سخنى ندارند و آنچه گفته‏اند و نوشته‏اند و يا مى‏گويند و مى‏نويسند، همان شرح و بيان حقايق آيات و روايات و دعاهاى مأثوره از حضرات معصومين صلوات الله و سلامه عليهم اجمعين است، وليكن در فهم و برداشت آنان ازآيات و روايات وارده حساب خاصى هست كه براى ارباب ذوق و عرفان، مستور نيست.

قمستى از عبارت ايشان در خصوص توبه، تحت عنوان «آداب توبه» چنين است:

«چون پيشتر اسم برديم كه بايد توبه درستى بكند، ضرر ندارد اجمالا اشاره به قواعد توبه هم بشود. بدان اى برادر من اينكه توبه از معاصى، اول طريق سالكين الى الله است و رأس المال فائزين است و كليد