بازگشت اول حق، جلوه‏اى از حب او نسبت به عبد است - مبانی نظری تزکیه جلد 1

(دفتر دوم مثنوى)

اين دو مورد از آيات قرآن را كه بعنوان نمونه در اينجا آورديم، شاهد بر توبه اول، يا بازگشت اول از جانب پروردگار بسوى عبد يا بر عبد است. در خلال بحث به مورد ديگرى از آيات قرآنى هم اشاره نموديم كه شاهد بر بازگشت دوم از جانب پروردگار است كه بعد از بازگشت عبد مى‏باشد. آيات در هر دو مورد، زياد است و چه بهتر ارباب بصيرت براى آشنايى بيشتر به تدبر و تعمق در آنها بپردازند.

بازگشت اول حق، جلوه‏اى از حب او نسبت به عبد است

با توضيحى كه از بازگشت اول مقام ربوبى داشتيم، به اين حقيقت نيز پى مى‏بريم كه اين بازگشت از جانب او، جلوه و ظهورى از حب او نسبت به بنده خود است.

آنجا كه مقام ربوبى نظر خاصى به بنده خود دارد و مى‏خواهد او را بسوى خود جذب نموده و فاصله بين خود و او را كم كرده و در نهايت اين فاصله را از ميان برداشته و او را به جوار خود راه دهد و از لقاء و شهود جمال خود بهره‏مند سازد و او را از وجود عاريتى او پاك كند و به حيات و بقاء برساند و به عين جمع و توحيد نايل گرداند، با رحمت و عنايت خود بازگشت بر او مى‏كند و بطرف خود مجذوب مى‏گرداند و بنده روى به جانب حق آورده و بر مى‏گردد. اين بازگشت و جذب از جانب مقام ربوبى، همان حب او نسبت به عبد است، و دوست داشتن او جز اين نيست كه بنده خود را به خود مجذوب گردانيده و فاصله را از ميان بردارد. كدام محبتى بالاتر از اين؟!! و كدام رأفت و رحمتى، و نظر و عنايتى برتر از اين؟!!. آنكس كه به او برسد و شاهد جمال او، و ساكن جوار او، و فانى در وجه او، و باقى به بقاء او باشد، چه چيز را ندارد و چه فقدانى براى وى باقى مانده است؟؟!!.

اين جمله‏ها را در دعاى عرفه حضرت سيدالشهداء حسين بن على صلوات الله عليه مى‏بينيم كه مى‏گويد:

«ما ذاوجد من فقدك و ما الذى فقد من وجدك لقد خاب من رضى دونك بدلا و لقد خسر من بغى عنك متحولا» يعنى «خدايا، چه چيز يافته، كسى كه تو را فاقد گشته است؟! و چه چيز را از دست داده، كسى كه تو را يافته است.

آنكه غير از تو را انتخاب كرده و به آن راضى گرديده، ضرر برده و به هلاكت افتاده است، و در خسران قرار گرفته آنكه روى از تو بسوى اغيار برگردانيده است».

آنچه دل مى‏خواهد، همان است كه در اصل داشت و به فراق آن گرفتار شد هواى دل به همان موطن اولى خويش است. او همان را مى‏خواهد كه قبل از افتادن در وادى هجران داشت و آن اينكه در منظر دل فقط او بود و دل مستغرق در او و مبتهج به او و فارغ از غير او.