با كنار گذاشتن آرزوها، سالك تحت ولايت حق قرار مى‏گيرد - مبانی نظری تزکیه جلد 1

با كنار گذاشتن آرزوها، سالك تحت ولايت حق قرار مى‏گيرد

وقتى آرزوها كوتاه شد، و دل از آنها پاك گرديد، سالك تحت ولايت مقام ربوبى قرار مى‏گيرد و در سلوك خويش موفق مى‏گردد. در بيان ديگر، داشتن آرزوها، حجاب سختى است كه نمى‏گذارد انسان تحت ولايت خاص خداى متعال قرار بگيرد، و مانع از تصرف ربوبى و تربيت الهى است. و اگر دقيق‏ترحساب كنيم، بايد بگوييم كه داشتن آرزوها يك حجاب نيست، بلكه حجابهاست، يعنى هر آرزويى بجاى خود حجابى از حجب ظلمانى است كه داشتن آن آرزو سالك را از تحت ولايت ربوبى خارج مى‏كند و تحت ولايت شيطان قرار مى‏دهد. همين كه آرزوها كنار رفت، و دل از آنها پاك شد، آنوقت انسان استحقاق ولايت حق را پيدا كرده، و پذيراى تصرفات مقام ربوبى مى‏گردد، و تحت ولايت و تربيت او قرار مى‏گيرد. و سلوك به معنى كلمه شروع مى‏شود و در مدارج توحيد و منازل عبوديت پيش مى‏رود: «الله ولى الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الى النور (آيه 257 سوره بقره).

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «اذا استحقت ولاية الله و السعادة جاء الاجل بين العينين و ذهب الامل و راء الظهر، و اذا استحقت ولاية الله و السعادة جاء الامل بين العينين و ذهب الاجل وراء الظهر» (وسائل الشيعه، كتاب الطهارة، ابواب الاحتضار، باب استحباب كثرة ذكر الموت و بعد و الاستعداد لذلك) يعنى «آنگاه كه ولايت الهى آمد و سعادت روى آورد، مرگ و اجل در برابر چشمان انسان مى‏آيد و نصب العين او مى‏گردد، و آرزوها به پشت سر مى‏افتد و فراموش مى‏شود، و آنگاه كه ولايت شيطان آمد و شقاوت روى آورد، آرزوها در برابر چشمان انسان مى‏آيد، و مرگ و اجل به پشت سر مى‏افتدا و ازياد مى‏رود».

از اين بيان بخوبى مى‏فهميم كه ياد مرگ به معنى كلمه، و سيطره آن بر باطن انسان، و كنار رفتن آرزوها و پاك گشتن از آنها، از نشانه‏هاى قرار گرفتن انسان تحت ولايت الهى و تربيت خاص مقام ربوبى است، و اين بدان معنى است كه انسان آنوقت تحت ولايت حق قرار مى‏گيرد كه از آرزوهاى دنيوى پاك باشد، و ياد مرگ وتوجه به آن سو بر باطن انسان غالب گردد.

البته از اين بيان مى‏شود اينچنين هم برداشت نمود كه وقتى عنايت خاص ربوبى متوجه كسى شد، و ولايت الهى به او روى آورد، يا مرگ بر وجود وى غلبه مى‏كند، و آرزوهاى دنيوى از باطن وى كنار مى‏رود، و اين، سعادت براى انسان است، زيرا كه قدم بسيار مهم و پرارزشى است در سير الى الله، و در انقطاع بسوى او.

در هر صورت، چه از بيان آن حضرت معنى اول را، و چه معنى دوم را برداشت بكنيم، جان مسئله يكى است، و آن اينكه، انسان آنوقت تحت ولايت خاص مقام ربوبى است كه از آرزوها پاك باشد.

آرزوى دل

نكته دقيقى كه لازم است در اين باب به آن توجه داشته باشيم، اين است كه با توبه از رذيله طول امل، علاوه بر اينكه سالك از اين رذيله پاك مى‏شود وبا صفت فاضله «قصر امل» يا «نداشتن آرزوها» متصف مى‏گردد، به آرزوى دل خويش نيز روى آورده، و به نداى دل، جواب مثبت مى‏دهد، و اين، همان اصل منظور در كنار گذاشتن آرزوهاى دنيوى است.

كنار زدن آرزوهاى موهوم از دل، براى اين است كه آنچه آرزوى اصلى دل مى‏باشد به ظهور برسد و دل، حديث آرزومندى خود را مطرح كند، و به ياد آن باشد كه مى‏خواهد.

آرزوهاى موهوم، همانند پرده‏هاى غلط انداز و اشتباه‏آميز است كه دل را به اشتباه مى‏اندازند و به او اين چنين وانمود مى‏كنند كه مطلوب او اين و آن است و بايد در طلب اين وآن باشد. و همينكه اين پرده‏هاى غلط انداز از ميان برخاست، دل به خود آمده و آرزوى اصلى و فطرى آن ظاهر مى‏شود، و در آرزوى لقاى حضرت مقصود، و شهود وجه او، و فناء در وجه او مى‏افتد، و به قول بعضى از عرفاء، حديث آرزومندى خود را مطرح مى‏سازد، و آرام نمى‏گيرد و قرار نمى‏يابد، مگر اينكه به آرزوى خود نايل آيد.