تأكيد قرآن بر مجاهدت و ضروت آن - مبانی نظری تزکیه جلد 1

مى‏شود اهل اشارت از آيه شريفه اين اشارت را نيز بفهمند كه از مجاهدت طولانى در طريق طلب نبايد خسته شد، تا بالاخره ابواب الطاف ربوبى باز شود، و مشكلها حل گردد.

(حافظ)

بنابراين، سالك همين كه قدم در ميدان طلب گذاشت، بايد به مجاهدت بپردازد، آنهم مجاهدتى كه در اين سفر بايد باشد، مجاهدتى متناسب با مقصد؛ و جاهدوا فى الله حق جهاده.

تأكيد قرآن بر مجاهدت و ضروت آن

اگر چه به اين حقيقت پى برديم كه قرآن كريم امر به مجاهدت سخت در مقام طلب، و تأكيد بر ضرورت آن در اين مقام مى‏كند، ليكن براى روشن شدن امر و تأكيد قرآن در اين باب، و اينكه طلب بدون مجاهدت را قرآن كريم «طلب» نمى‏شمارد، و «مجاهدت» در مقام طلب را شاهد صدق طلب، و اصولا عين آن، و استمرار آن مى‏داند، چه بهتر كه با اشاره به نمونه‏هاى ديگرى از آيات قرآنى تدبر در آنها را براى سالكان طالب، و طالبان صادق، توصيه كنيم. هر چه در اين آيات، و در نكات و اشارتهاى آنها دقت شود، طالب صادق را در مجاهدتش جدى‏تر، و مجاهد طالب را در طلبش اميدوارتر مى‏سازد.

1- در آيات 25 و 26 و 37 سوره دهر مى‏فرمايد:

«و اذكر اسم ربك بكرة و أصيلا - و من الليل فاسجدله و سبحه ليلا طويلا - ان هولاء يحبون العاجلة و يذرون ورائهم يوما ثقيلا».

يعنى «اى پيامبر... و صبح و شام نام پروردگارت را ذكر كن، و از شب برخى را به سجده او بپرداز و به تسبيح طولانى در شب مشغول باش، اين مردمان غافل دنياى عاجل را دوست مى‏دارند و از روز بسيار سخت و گرانى كه در پيش دارند در غفلت هستند».

ببين به رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم كه برترين خلق، و برترين بنده اوست، چه مجاهدتى را در مقام طلب، دستور مى‏دهد، و كدام مجاهدتى را از او مى‏خواهد؟!. اين آيات به وى كه حضرت مقصود را شناخته و او را خواسته، و به جناب او واصل گشته است، براى نيل به وصال بالاتر،دستور مجاهدت مى‏دهد، و به آن تأكيد سخت مى‏كند؛ و اذكر... فاسجد... و سبحه....

و آيه آخر را كه به وضع من و تو ناظر است نيز تأمل كن كه مى‏فرمايد: اين غافلان از روز گرانى كه در پيش است در غفلتند، و متاع زودگذر دنيا را دوست مى‏دارند، و نمى‏دانند دل به چه چيز داده‏اند، و به كدام حسرت و حرمان، و عذاب و خسرانى روى آورده‏اند.

من و تو، كه روى از حضرت مقصود برگردانيده‏ايم و در غفلت به سر مى‏بريم، از همه چيز بى‏خبريم، و اصلا نمى‏دانيم و نمى‏فهميم كه از جناب او دور گشتن، و از نظر او افتادن چيست و چگونه مى‏شود؟ من و تو، اين سوى غفلت و روى گردانى از حق را مى‏بينيم، و از آن سوى اين امر كاملا ناآگاهيم، والا چنين نمى‏كرديم، و چنين نمى‏شديم. كما اينكه، اين سوى ذكر و طلب، و روى آوردن به حضرت حق را، آنهم از دور مى‏بينيم، و از حقيقت، و نيز از آن سوى آن بى اطلاعيم. نه قرب و نزديكى به حق را مى‏دانيم چيست؟ و نه دورى از حق را مى‏فهميم چگونه است؟ و از هر دو فقط اسمى شنيده‏ايم، و احياناً با خيال خود تصويرها كرده‏ايم كه حقيقت، غير آنها و بالاتر از آنهاست، به نحوى كه در عقل جزئى، در تصوير ذهنى، و در وهم نگنجد.

و روشن‏تر بگوييم كه، من و تو، با روى گردانى از حق، و با روى آوردن به اين و آن كارى مى‏كنيم، و در پشت پرده به ظلمتها و هلاكتها روى مى‏آوريم كه هولناك و وحشتناك بودن آنها را با لفظ و جمله