محاسبه ربوبى، و توفيقها و سلب توفيقها - مبانی نظری تزکیه جلد 1

اثناى حركت، آفتى به ريشه، يا ساقه، و يا قسمت ديگر دانه برسد، باز خداى متعال روى آن حساب مى‏كند، و نتيجه و اثر آنرا بر آن مترتب مى‏سازد، و حدوث اين آفت را ناديده نمى‏گيرد. (دقت شود) اين يك مثال ساده بود كه گفتيم، شما با تأمل در گوشه و كنار خلقت مى‏توانيد به وضوح كامل اين محاسبه را در همه جا و در همه چيز مشاهده بكنيد و بيابيد. و اگر فكر خود را خوب به كار بيندازيد، سريان اين محاسبه در همه جاى خلقت، و جريان آن در همه موجودات، با ريزه‏كاريها و نظم خاصى كه دارد، شما را به تحير خواهد انداخت.

و خلاصه اينكه، مقام ربوبى در همه جا و در همه چيز به نحو احاطه حضور دارد، و محاسبه او نيز در همه جا و در همه چيز در جريان است. او كه در همه جا حاضر و بر همه چيز محيط است، با اسم «حسيب» و با اسماء ديگرش در همه جا حاضر، و بر همه چيز محيط است. (تأمل كنيد).

محاسبه ربوبى در عين شمول به همه هستى، سريع هم هست، يعنى نتيجه و اثر هر حركت و هر مسئله‏اى از هر چيز را به سرعت بر آن مترتب مى‏سازد. و از اين روست كه اسم «حسيب» گاهى به لفظ «أسرع الحاسبين» و گاهى به لفظ «سريع الحساب» هم آمده است.

در آيه 86 سوره نساء مى‏فرمايد:

«... ان الله كان على كل شى‏ء حسيباً».

در آيه 62 سوره انعام مى‏فرمايد:

«... ألا له الحكم و هو أسرع الحاسبين».

و در آيه 51 سوره ابراهيم مى‏فرمايد:

«ليجزى الله كل نفس ما كسبت ان الله سريع الحساب».

همه خصوصيات، حالات، حركات، واعمال انسان در همه احوال، به نحو بسيار دقيق و منظم، و به نحو بسيار عميق و اسرارآميزى تحت محاسبه الهى است. بطورى كه اشاره كرديم، گوشه‏هايى از اين محاسبه و نتايج آن كه متناسب با معيارها و سنن حيات دنيوى است، و به عبارتى، بعضى از صور اين محاسبه و نتايج آن، در همين حيات دنيوى به ظهور مى‏رسد، و اصل اين محاسبه در همه ابعاد، و نتايج كامل آن، در پشت پرده در جريان است، و از ما مستور مى‏باشد، و در حيات دنيا به ظهور نمى‏رسد، بلكه، به نوعى در حيات برزخى ظاهر مى‏شود، و آنچنان كه بايد، در قيامت كه روز ظهور و آشكار شدن امور پشت پرده، و حقايق و بواطن است، ظاهر مى‏گردد.

بعضى از صور محاسبه الهى در خصوص اعمال و حركات انسان و نتايج آن، و به تعبيرى، گوشه‏هايى از اين محاسبه و نتايج آن، كه در حيات دنيوى به ظهور مى‏رسد، از آيات قرآنى و اشارات آنها، و از روايات و أدعيه مأثوره، براى هر كس كه تأمل كند، معلوم مى‏گردد.

در اينجا به يكى از اين صور، كه دانستن و توجه به آن براى اهل سلوك از ضروريات مى‏باشد، در حدى كه در حوصله اين نوشته است، اشاره مى‏كنيم. اميد است اين اشاره اجمالى مقدمه‏اى باشد براى پى بردن به تفصيل آن، البته بر اثر دقت و فكر، آنهم براى سالكان دردمند، والا، غافلان را با اين مسائل چه كار؟! و آنان كجا، و دقت و فكر در اين مسائل كجا؟!.

(دفتر چهارم مثنوى)

محاسبه ربوبى، و توفيقها و سلب توفيقها

از جمله محاسبه‏هاى ربوبى روى اعمال و حركات انسان در حيات دنيوى و نتايج آن كه بسيار مهم، پيچيده، و اسرارآميز مى‏باشد، اين است كه خداى متعال روى همه جزئيات حركات و اعمال انسان، چه ظاهرى و چه