حسن خلق و بركات آن - مبانی نظری تزکیه جلد 1

بايد توجه داشته باشيم كه اكثر آنچه در بيانات وارده از آنان به چشم مى‏خورد، خبر از پشت پرده، و خبر از حقايق ومسائلى است كه در باطن امر مى‏گذرد. و بايد بدانيم كه آنان در اكثر موارد از آن سوبه ما خبر مى‏دهند، و مى‏خواهند ما را به جريانات پشت پرده آشنا كنند. و همچنين بايد هوشيار باشيم كه آنان در مقام بيان حقايق آن سو، و در مقام توضيح مسائل پشت پرده با چه زبانى پيش مى‏آيند، و چه تعبيراتى به كار مى‏برند، و چه رموزو اشاراتى در بيانات خود مى‏آورند؟مثلاً توجه داشته باشيم وقتى مى‏فرمايند: فلان صفت اين چنين است، و يا صاحب فلان صفت چنين وضعى دارد، مقصودشان خبر دادن از پشت پرده، و منظور شان بيان چهره آنسويى همان صفت، و بيان وضع آنسويى صاحب آن صفت است، آن هم با زبان خاص و توأم با رموز و اشارتها، بنحوى كه صاحبان بصيرت بايد با هوشيارى حقايق را از آنها استخراج كنند و به جمود يا به تصويرهاى نادرست كشيده نشوند.

(دفتر دوم مثنوى)

بعد از اين توضيح كه براى ارباب معرفت آورديم، به مطلب خود مى‏پردازيم.

كسى كه سوء خلق دارد و متصف به اين صفت است، در پشت پرده در راهى از راههاى جهنم ودر راهى از راههاى منتهى به ظلمت است. يعنى در راهى از راههاى دورى ازخدا متعال قرار گرفته ودر آن حركت مى‏كند و به سوى آتش و ظلمت مى‏رود و از خدا دور مى‏شود، تا جايى كه به قعر آتش برسد و از جناب او محجوب گردد. پيداست كه باچنين وضعى سلوك الى الله معنايى پيدا نمى‏كند، و چنين كسى در زمره سالكين قرار نمى‏گيرد.

در اين زميه به اين روايت از رسول اكرم صلى الله عليه وآله و سلم دقت مى‏كنيم كه: «ان العبد ليبلغ من سوء خلقه أسفل درك جهنم» (جامع السعادات، ج 1، ص 308) يعنى «بنده از جهت سوء خلق خود تا جايى پيش مى‏رود كه به اسفل دركات جهنم برسد».

در هر صورت، لطمات و هلكات اين رذيله يكى دو تا نيست، و شما اگر بخوبى در ماهيت اين رذيله و در آثار ولوازم آن تأمّل كنيد، خواهيد فهميد كه چگونه اين رذيله مانع سلوك الى الله، وصعود به سوى جناب اوست.

.صاحب اين رذيله علاوه بر اينكه خود هميشه در حال پراكندگى روحى، و در حال گرفتگى و اشتغال قلبى است،و از اعتدال روحى كه از امور مهمه براى سالك مى‏باشد محروم است، و علاوه بر هلكات و تبعات بى شمارى كه به بعضى از آنها اشاره كرديم، در برخورد خود با انسانها موجب ناخشنودى و رنج و اذيت آنها مى‏شود، و طرف مقابل معمولا از او مى‏رنجد و ازمواجهه با او پشيمان مى‏گردد. قلوب از او ناراضى مى‏شوند، و در اين بين رنج بردن دلهاى شكسته از او نيزباطناً براى اولطمات بزرگى به بار مى‏آورد، و احياناً از همين رهگذر دچار غضب حق مى‏گردد.

از اين رو براى سالك يك ضرورت است كه از همان اول امر از اين رذيله توبه كند و در تطهير خود از آن كمال جديت را داشته باشد، و هيچگونه به خود اجازه مسامحه در اين امر را ندهد. او بايد با مجاهدت سخت و پى گير اين رذيله را از خود دور سازد و با صفت مقابل آنكه صفت فاضله «حسن خلق» است متصف ومتخلق گردد.

همانطور كه لطمات و هلكات رذيله «سوء خلق» بسيار زياد است، آثار و بركات «حسن خلق» هم بسيار زياد مى‏باشد و هر سالكى كه از اين صفت برخوردار باشد، در سلوك خود ازعنايات خاصه و فوق تصور مقام ربوبى بهره‏مند و مشمول نظر خاص حضرت حق خواهد بود.

حسن خلق و بركات آن

براى تذكير و تشويق بيشتر سالكان چه بهتر به گوشه‏هايى ازآثار و بركات «حسن خلق» در مقام سلوك نيز اشاره‏اى داشته باشيم.

«حسن خلق» به معنى «خوش خلقى» از صفات فاضله روحى و از خصوصيات وجودى بسيار بالا است. طيب كلام، نرمى