امر ششم: فكر است، و مراقبت جانب معبود - مبانی نظری تزکیه جلد 1

حاجت خود را عرضه كن، و از او بخواه، و با اصرار و الحاح هم بخواه تا تو را نيز نجات دهد، كه او خود وعده مى‏دهد و مى‏فرمايد: «و كذلك ننجى المؤمنين».

اشارت «و كذلك ننجى المؤمنين» را بعد از جمله «فاستجبنا له و نجيناه من الغم» درياب، و تو نيز در حالى كه مى‏بينى به خود ظلم نموده، و خود را محبوس در ظلمات گردانيده‏اى، وليكن خود نمى‏توانى خود را از آنچه به خود كرده‏اى نجات بدهى، با اضطرار كامل، و با فقر و مسكنت از خداى متعال نجات خود را بخواه، و با اصرار والحاح بگو: «لااله الا أنت سبحانك انى كنت من الظالمين» تا عنايت خاص ربوبى دست تو را بگيرد، و از حجب ظلمانى در مراتب مختلف آن نجات دهد، و به عبارتى، تو را از ظلمات «خود» رها سازد، كه همه ظلمتها از «خود» است.

(دفتر چهارم مثنوى)

امر ششم: فكر است، و مراقبت جانب معبود

امر ششم، فكر است، و مراقبت جانب معبود در خصوص فكر راهگشا به سوى حضرت او.

قال الله تبارك و تعالى:

«يا أيها الذين آمنوا عليكم أنفسكم...». [1] «فكر» از اركان سلوك، و شرط راه است. در آيات قرآن، و روايات وارده تأكيدات زيادى بر «فكر» شده است.

لحن آيات و روايات به نحوى است كه مى‏شود از آنها برداشت نمود اگر «فكر» يا «تفكر» نباشد، انسان در سلوك عبودى خويش آنچنان كه بايد، موفق نخواهد بود. و در حقيقت، از آيات و روايات بر مى‏آيد كه «فكر» راهگشا براى انسان در سفر الى الحق است، البته «فكر» از راه، يا راههايى كه بايد باشد، نه هر فكرى، و نه از هر راهى و در هر مجرايى.

(دفتر دوم مثنوى)

در مجموع، فكرى كه سالك در سلوك عبودى كمك كند، راه را روشن‏تر، و سير الى الله را سريع‏تر و كامل‏تر بگرداند، فكر مطلوب است. مجارى فكر، يا تفكر مطلوب يكى دو تا نيست، بلكه، متعدد و متنوع است.

دقت و تأمل در آيات و رواياتى كه دعوت به «فكر» يا «تفكر» مى‏كند، مجارى فكر يا تفكر مطلوب را براى طالبان حقيقت بخوبى روشن مى‏گرداند.

تجليات حق و اسماء او، و حقايق خلقت، از جمله حقيقت خود انسان كه همه مظاهر اسماء اوست، مجارى «فكر» براى اهل فكر است؛ سنريهم آياتنا فى الافاق و فى أنفسهم حتى يتبين لهم أنه الحق أو لم يكف بربك انه على كل شى‏ء شهيد - ألا انهم فى مرية من لقاء ربهم ألا انه بكل شى‏ء محيط. [2]

(دفتر چهارم مثنوى)

سير فكرى در آنها سالك را به سوى مقصد او هدايت مى‏كند، مخصوصاً فكر در حقيفت «خود» كه نزديك‏ترين راه به سوى مقصد است. آيه شريفه «يا ايها الذين آمنوا عليكم أنفسكم» كه در اول مطلب به آن اشاره كرديم، به همين امر، يعنى به فكر در حقيقت «خود» و سير در آن دعوت مى‏كند، و اشاره به سير فكرى در «خود» دارد كه بعداً به شرح آن خواهيم پرداخت، ان شاء الله.

[1]. سوره مائده، آيه 105.

[2]. سوره فصلت، آيه 53 و 54.