بيانى از منازل السائرين - مبانی نظری تزکیه جلد 1

مسرور مى‏شود و شادمان مى‏گردد؛ و اين، جهالتى است بس بزرگ وهلاكت بار. اگر غفلت سخت و بى خبرى نباشد، و اگر جهالت از حد نگذرد، چگونه مى‏شود كسى در باطن امر و در پشت پرده در آتشى سخت و در حرمانى حسرت آور و در عذابى فوق تصور بيفتد، ولى با اينهمه مسرور نيز باشد؟!!.

آيا مى‏شود چنين بى‏خبرى و جهالتى با وجود عقل و شعور آنچنان بر انسان حاكم باشد كه عوض گريه بخندد؟!! سر اين جهالت و غفلت چيست؟!! وآيا جز از خود انسان مى‏تواند باشد؟!!. سپردن زمام امور خويش به دست نفس، و تبعيت و اطاعت بى چون و چرا از آن، نور عقل را خاموش مى‏سازد و عقل و همه مشاعر را آنچنان ضعيف مى‏گرداند كه گويى نه عقلى هست و نه مشاعر ديگر؛و در حقيقت، عقل و مشاعر ديگر هم فانى در نفس و متحد با آن و نازله‏هايى از آن مى‏گردند و در خدمت آن قرار مى‏گيرند.

(دفتر دوم مثنوى)

و دردناك‏تر اينكه ،گرفتاران به اين جهالت بيش از حد، از گرفتارى خويش نيز بى‏خبرند و لااقل به ناله‏ها، به گريه‏هاى سخت، و به وحشت ارباب معرفت از معصيت هم نظرى نمى‏كنند تا پيش خود محاسبه‏اى نموده وبفهمندكه چه اندازه در جهل و بى خبر قرار گرفته‏اند.

در اين بيان از حضرت سيدالاولياء أميرالمؤمنين صلوات الله عليه به دقت مى‏پردازيم: «عن أبى الحسن الرضا عليه السلام قال: قال أميرالمؤمنين عليه السلام: لاتبدين عن واضحة وقد عملت الاعمال الفاضحة، ولا تأمن البيات و قد عملت السيئات».(اصول كافى، كتاب الايمان و الكفر، باب الذنوب). «امام على بن موسى الرضا سلام الله عليه مى‏فرمايد: أميرالمؤمنين على بن ابيطالب سلام الله عليه فرمود: وقتى تو اعمال فضيحت بارى انجام داده‏اى هرگز خنده‏اى نكن كه دندانهاى تو معلوم گردد ؛ و وقتى اعمال بدى انجام داده‏اى، ايمن از بلاى ناگهانى شبگير مباش».

آنكس كه مرتكب معصيت است نبايد بخند، و نبايد ايمن از عقوبت در عاجل باشد ،چه رسد به عقوبت در آجل.

ج: به هنگام انجام دادن معصيت، در حقيقت در محضر حضرت حق با كمال جرأت و بى‏شرمى به مخالفت با او برخاسته و با تكرار گناه بر اين جرأت وبى‏شرمى هم اصرار ورزيده است واين، طغيانى است بس خطرناك كه در تصور نگنجد، و رسوايى و فضيحتى است كه در وهم نيايد.

بيانى از منازل السائرين

خواجه عبدالله انصارى در منازل السائرين، در باب توبه، بعد از اشاره به آيه شريفه «و من لم يتب فأولئك هم الظالمون» (آيه 11 سوره حجرات) مى‏گويد: «و التوبه لاتصح الا بعد معرفة الذنب، و هى أن تنظر فى الذنب الى ثلثة أشياء: الى انخلاعك من العصمة حين اتيانه، و فرحك عند الظفربه، وقعودك على الاصرار عن تدار كه مع يقينك بنظر الحق اليك» يعنى «و توبه درست به تحقق نرسد مگر بعد از شناختن گناه، شناختن گناه به اين است كه در سه چيز نگاه كنى: اول اينكه، نگاه كنى به بيرون رفتن خود از عصمت الهى در حين انجام دادن گناه (وافتادن به وادى هولناك پرده درى). دوم اينكه، نگاه كنى به شاد شدن خود به هنگام دست يافتن به گناه. و سوم اينكه، نگاه كنى به چاره‏جويى نكردن خود براى ترك گناه و اصرار ورزيدن بر آن در حالى كه يقين دارى خداى متعال تو را مى‏نگرد».

ضرورت و وجوب فورى توبه از حرامها

وقتى سالك بيدار به وضع بد خويش به هنگام گناه پى‏برد، مى‏بيند بايد هر چه زودتر از اين مصيبت بزرگ، جهالت فوق تصور، طغيان خطرناك، و بى شرمى دردآور توبه كند.مى‏بيند نبايد اين بازگشت را لحظه‏اى به