تأكيدى ديگر بر «حضور» - مبانی نظری تزکیه جلد 1

1- علاوه بر امساك از مفطرات، اعضا و جوارح، مخصوصاً زبان خود را از آنچه خداى متعال نهى فرموده است و معصيت مى‏باشد كاملا حفظ كند.

2- صمت و سكوت را مراعات، و از فضول كلام و مجادله اجتناب كند.

3- حلم، صبر، سعه صدر، و حسن خلق داشته باشد.

4- از اهل شر دورى كند.

5- خود را در حال اشراف به آخرت ببيند، و در حال انتظار و عده‏هاى ربوبى باشد، در عين تحصيل آمادگى براى لقاى حق.

6- آرامش ايمان و اتكاى به خدا، و وقار توحيد و اتكال به جناب او داشته باشد. در عين خضوع و خشوع، و ذلت و انكسار بنده‏اى كه در محضر مولاى خود از خطاهاى خويش خايف است و به رحمت و گذشت او اميدوار.

7- بدن خود را از هر خباثت و آلودگى، باطن خود را از هر حيله و مكر، و دل خود را از هر مرض و عيب، پاك بگرداند، و پاك نگه بدارد، و مخصوصاً به طهارت دل كه اصل امر است، اهميت زياد بدهد و توجه داشته باشد كه روزه دل و باطن، از روزه اعضا و جوارح مهم‏تر است، و روزه اعضا و جوارح هم از روزه از خوردن و آشاميدن و ساير مفطرات مهم‏تر.

8- دل را مشغول به ياد حق و ذكر او بدارد، و اعضا و جوارح را در خدمت جناب او قرار دهد، و در امتثال اوامر او، و انجام دادن آنچه او مى‏خواهد بكوشد، و در سر و علن از او خشيت داشته باشد، خشيت بسيار بالا، و حق خشيت، البته در حدى كه از وى بر مى‏آيد.

و بالاخره، سعى وى بر اين باشد از هر آنچه غير حضرت معبود است روزه بگيرد.

اينها امورى است كه اگر موفق به مراعات آنها بشود، روزه وى روزه خواهد بود، و آثار و بركات روزه را خواهد داشت، و هر چه از اينها كم شود، به همان اندازه در روزه‏اش نقص خواهد بود.

ناگفته نماند، به لحاظ طولانى بودن روايتى كه در آن به اين امور توصيه شده است، از آوردن اصل آن در اينجا صرف نظر كرديم. طالبين مى‏توانند در كتاب وسائل الشيعه، ج 7، ص 119 به آن مراجعه كنند.

تأكيدى ديگر بر «حضور»

گرچه در خلال مباحث گذشته تأكيد نموديم كه بايد در تحصيل «حضور» بكوشد، وليكن به جهت ضرورت اين امر، و به جهت اينكه «حضور» از اركان اساسى مى‏باشد، لازم ديديم در اين باب به ذكر نكاتى بپردازيم، تا سالكان صادق به ضرورت و اهميت «حضور» بيش از پيش پى برده، و در آن هيچگونه مسامحه‏اى نداشته باشند.

«حضور» به هنگام عبادت، از مسائل ضرورى و اساسى در قبول است، و چيزى نيست كه ناديده گرفتن آن چندان اشكالى نداشته باشد.

مقصود اصلى درباب«حضور» همان «حضور دل» است كه با حضور كامل آن، همه مشاعر نيز «حضور» خواهد داشت، چه فكر، و چه غير آن از مشاعر ديگر.

«دل» هر كجا باشد، انسان همانجاست. «دل» به هر سو برود، انسان به همان سو رفته است، و «دل» به هر كجا متوجه شود، انسان به همانجا متوجه شده است.

توضيح و تبيين

«فكر» و «دل» را بايد دو امر اساسى در «حيات باطنى» دانست. حركت «فكر» و حركت «دل» و اسرار موجود در حركت اين دو، براى ما كه از حقايق باطنى چندان آگاهى نداريم، مجهول مانده است. توجه ما، و بررسيها و تحقيقاى ما، همه در مسائل ظاهرى، و در حركتهاى ظاهرى، و در ابعاد مختلف آنها بوده، و در نتيجه، از بحر عميق «فكر» و مخصوصاً «دل» كه در پشت پرده قرار گرفته است و عجايب بى پايانى دارد غافل مانده‏ايم، و نمى‏دانيم «فكر» يعنى چه؟ و «دل» يعنى چه؟ و نيز، نمى‏دانيم «حركت فكرى» يعنى چه؟ و «حركت قلبى» يعنى چه؟.

نه تنها نمى‏دانيم، بلكه، گمان كرده‏ايم «فكر» و «حركت فكرى» چيزى نيست كه براى ما كار درست بكند، و براى ما در پشت پرده حساب خاصى باز كرده باش، آن هم در هر لحظه‏اى حسابى، و در هر لحظه به شكلى، كما اينكه،