7- گناه ترك ذكر، يا گناه غفلت، و توبه و استغفار - مبانی نظری تزکیه جلد 1

همان مقام به آن هم اشاره كرديم، اين معنى را كاملا تأييد مى‏كند. و چه بهتر به آيه مراجعه گردد، و در جمله «اولم يتفكر وا فى أنفسهم» كه در آن آمده است، دقت لازم به عمل آيد.

جرم و خطا بودن ترك فكر، و موجب حرمان و خسران، و مؤاخذه ربوبى بودن آن در درجات مختلف، اگر براى عوام، آنچنان كه بايد، قابل درك و هضم نباشد، براى تو، كه سالك طريق معرفت هستى، مسلماً بايد واضح و روشن باشد.

بنابراين، در اين مرتبه ازمراقبه كه به حكم وظيفه، و براساس امر ششم از امور و وظايف اين مرتبه به «فكر» مى‏پردازى، و اين ركن اساسى را عمل مى‏كنى، بايد توجه داشته باشى كه ترك آن، يا سستى و مسامحه در آن همانند همه وظايف ديگر، از لغزشها و خطاها، و از «گناهان مرتبه» است، كه اگر احياناً چنين چيزى پيش آمد، بايد از آن توبه، و براى آن استغفار كنى، و به خطاى خويش ادامه ندهى، و هر چه مى‏توانى از تكرار آن اجتناب ورزى.

و اما براى ايام گذشته:

گذشته‏ات را به نظر بياور، و ببين چگونه «فكر» را مدتهاى بسيار طولانى ناديده گرفته و نسبت به اين وظيفه عبودى بى‏اعتنا بوده‏اى، و با آنچه خواست پروردگار متعال بوده و بر آن تأكيد داشته است مخالفت كرده‏اى. در عين اينكه دعوى عبوديت داشته و خود را بنده مى‏پنداشته‏اى، در طريق نيل به لقاى معبودت «فكر» نكرده، و روى به تفكر نياورده‏اى، تا بدانى راه را چگونه بايد در پيش گرفت، مقدمات و آمادگيها چگونه بايد باشد، چه شرايطى را بايد داشت، از چه چيزها بايد پرهيز كرد، چه چيزها را بايد كنار گذاشت، مراقب چه چيزها بايد بود كه سد راه نشود، مواظب كدام امور بايد بود كه خلل در سير به وجود نياورد، از چه موضوعاتى بايد دور بود تا عمل را ضايع نگرداند، چگونه هوشيار بايد بود تا انحراف از صراط مستقيم پيش نيايد، چه بايد كرد كه نظر حضرت معبود را به خود معطوف كرد، و اشباه و نظاير اينها از امورى كه بسيار زياد، و بى حد و حصر است، و در عين حال، بسيار دقيق و پيچيده هم هست. فكر در اينها رإ؛..ه‏ه ترك كرده و ناديده گرفته، و حرمانها و خسرانهاى بى‏شمارى را كسب كرده‏اى. و اين در حالى بوده است كه تو براى هر مقصد جزئى از مقاصد پست دنيوى فكرها داشته، و به فكرهاى طولانى مى‏پرداخته‏اى. گويى مقاصد دنيويه پيش تو اهميت داشته، و مقصد اعلى مهم نبوده است!!.

فواأسفاً أسفاً.

بيش از اين را تو خود در نظر خويش مجسم كن، و وقتى فهميدى، هر چه مى‏توانى براى اين امر به استغفار بپرداز. پيداست هر چه خوب بفهمى، استغفارت هم مناسب جرم و خطايت خواهد بود.

7- گناه ترك ذكر، يا گناه غفلت، و توبه و استغفار

در اين مرتبه از مراقبه به حكم وظيفه‏اى كه براساس امر هفتم از امور نهگانه‏دارى، به «ذكر نفسى» به معنى «ذكر حق در باطن در همه احوال» عمل مى‏كنى، و از «غفلت» كه نقطه مقابل آن است اجتناب مى‏ورزى.

در همه اوقات و در همه احوال توجه به حضرت معبود دارى و به ياد او هستى، و از جناب او غفلت نمى‏كنى.

دانسته‏اى كه اين، لازمه طلب صادقانه، و شأن طالب دردمند است. و فهميده‏اى كه حكم طلب، و مقتضاى صدق در طلب، همين است كه دل طالب هميشه در اسارت حق، و در بند هواى او باشد، و براساس همين اسارت قلبى، توجه باطنى وى در همه لحظات معطوف به حضرت حق گردد.

(حافظ)

براى تو روشن شده است كه در همه احوال در باطن به ياد اين و آن، و در فكر اين و آن بودن، به نحوى كه توجه باطنى انسان در همه اوقات معطوف به غير خدا باشد، و دائماً در اغيار غوطه‏ور گردد، وپروردگار متعال را فراموش كند، و از ياد او بكلى غافل شود، آنچنان كه براى عامه مردم هست، حكايت ازاين داردكه كه انسان در اسارت اغيار، و در بند هواى آنهاست،و آنها را مى‏خواهد، نه خداى متعال،و نيل به جوار او