و - وقت سحر - مبانی نظری تزکیه جلد 1

هستند كسانى كه بر اساس همين گمان، شب و روز خود را در مطالعه آثار عرفا و مشايخ صرف مى‏كنند تا چيزى به دست بياورند، ليكن از قرآن و ادعيه و بيانات معصومين بى خبرند، و از حقايق و اسرار موجود در آنها بى اطلاع و محروم!!.

دردآورتر و تأسف بارتر اينكه، شايد بعضى از آنان حتى يك بار با دقت كافى و تأمل عميق، در قرآن و روايات و دعاها بررسى نكرده باشد، و مثلا يك بار وقت و همت خود را صرف تفكر و تعمق در دعاى روز عرفه حضرت سيدالشهداء صلوات الله عليه نكرده، ومضامين عاليه آن را مورد دقت قرار نداده باشد، دعايى كه در هر فرازى از آن، از حقايق توحيد، اسرار علم، رموز سلوك، منازل سير، مدارج معرفت، و بالاخره از دقايق عرفان، آن اندازه وجود دارد كه اگر اهل آن باشد، و به شرح آن پرداخته شود، بايد كتابها نوشته شود، درسها به راه بيفتد، و تفسيرها تدوين گردد.

البته منظور اين نيست كه گفته‏ها و نوشته‏هاى عرفاى بزرگ و آثار آنان را كوچك بشماريم، و يا آنچه را كه آنان با استفاده صحيح از قرآن و روايات و دعاهاى بيان داشته‏اند و حق است باطل بدانيم. منظور اين است كه چرا منابع اصلى مهجور گشته و فراموش شده است، و چرا آن كه آتشى ديده و از آن قبسى اخذ كرده، و دريايى ديده و از آن قدحى پر كرده است، متاع او مورد توجه قرار گرفته است، و خود دريا و سرچشمه اصلى نه؟!.

به حاشيه رفتيم و خواستيم درد دل بگوييم، ليكن نتوانستيم آنچه را كه مى‏بايست، در ميان بگذاريم، مخصوصاً درباب دعاها، و در خصوص دعاى عرفه كه جمله‏اى از آن را ذكر كرديم. و چه بايد كرد كه ضعف ديدها، تنگى حلقها، و تندى خلقها را نمى‏شود ناديده گرفت، والا:

(دفتر پنجم مثنوى)

در هر صورت، دنبال كلام خود بگيريم و به سخن خود برگرديم.

گفتيم اگر موقف خود را خوب بشناسى، و اگر خوب بفهمى، خود را سراپا گناه و خطا مى‏يابى، و نيل به عفو و غفران را بالاترين حاجت خود مى‏بينى، و استغفار را بهترين دعاى خود مى‏دانى. اگر توفيق الهى شامل حال تو شد و در موقف حق خود قرار گرفتى و چنين ديدى، آنگاه از هر وسيله مناسبى كه زمينه را براى اجابت آماده مى‏كند استفاده كن استغفار تو قبول شود و به اجابت برسد.از جمله، از انفاق قبل از استغفار كه اشاره شد غفلت نكن، و اگر در همه مواقع استغفار به اين امر موفق نشدى،لااقل در بعضى مواقع به آن عمل كن. در ضمن، شرايط لازم در انفاق را فراموش نكن، تا انفاق تو جلب رضاى حق كند، و اخذ كننده آن جناب او باشد؛ ألم يعلموا أنّ الله هو يقبل التوبة عن عباده و يأخذ الصدقات و ان الله هو التواب الرحيم. [1]

و - وقت سحر

آخرين امر كه در چند جمله خلاصه مى‏كنيم و مى‏گذريم، مغتنم شمردن استغفار در وقت سحر ست. علت خلاصه گويى در اين زمينه هم اين است كه از خلال مطالب گذشته بسيارى از حقايق و نكات مربوط به «سحر» و بركات آن معلوم شد، و دانستيم كه استغفار در اين وقت را حساب ديگرى هست. لذا نيازى به تفصيل كلام در اين مقام نيست.

به اجمال يادآور مى‏شويم كه استغفار در همه اوقات خوب است، در دل شب براى آن حساب خاصى هست، و در «سحر» براى آن حساب ديگر.

[1]. سوره توبه، آيه 104.