تذكر لازم - مبانی نظری تزکیه جلد 1

مى‏داد.

3- صاحبان تواضع را سيماى مخصوصى هست كه ملائكه آسمان، و عارفان آنرا مى‏شناسند.

4- اصل تواضع از اجلال، هيبت، و عظمت خداى متعال است.

5- تواضع، باب هر آن عبادتى است كه مورد قبول حق و موجب رضوان او باشد.

6- جز مقربين وارسته از اهل توحيد، كسى آنچه را كه در حقيقت تواضع هست، نمى‏شناسد.

7- خداى متعال عزيزترين خلق و سيد آنان، رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم را به تواضع امر فرموده و گفته است: «و اخفض جناحك لمن اتبعك من المؤمنين» (آيه 215 سورها شعراء).

8- تواضع، مزرعه خضوع، خشوع، خشيت، و حياء است، و اينها همه از تواضع، و در تواضع است.

9- شرف تام حقيقيى حاصل نمى‏شود، مگر با تواضع و شكستگى در محضر خداى متعال.

تذكر لازم

حقيقتى را كه لازم است كاملا به آن توجه داشته باشيم، در اينجا تذكر مى‏دهيم. و آن اينكه، تواضع و شكستگى بايد فقط براى خدا و در جهت نيل به قرب و رضوان او باشد، و از توجه به جلال و هيبت و عظمت حق سرچشمه بگيرد، و به تعبير روايات وارده فى ذات الله، فى الله و لله باشد. بايد مراقبت كرد و هوشيار بود كه دانسته و ندانسته «ذلت» و «مذلت» به جاى «تواضع» نشيند، و «خوارى» عنوان «شكستگى» به خود نگيرد، و اهداف دنيوى و اغراض نفسانى به لباس مقاصد عاليه الهى در نيايد، و خلاصه، «شرك» صورت «توحيد» نيابد، كما اينكه از اين گرفتاريها هم زياد به چشم مى‏خورد، و چندان يا اصلاً توجهى به اين امر نمى‏شود.

در هر صورت ،گفتنيها چه در خصوص آثار خوب و بركات تواضع، و چه در ابعاد ديگر آن، بسيار زياد است و آنچه گفتيم، مجملى بود از مفصل.

توبه از حسد

حسد نيز از رذايل اوصاف و اخلاق است. سالك بايد در مقام توبه، از آن هم توبه كند ،و در تطهير خويش از اين رذيله مهلكه بكوشد.

حقيقت «حسد» براى همه ما روشن است و احتياجى به توضيح و تعريف نيست. در عين حال، در تعريف «حسد» بايد گفت، حسد، عبارت است از اينكه انسان آرزوى زوال نعمتها و امتيازهاى دنيوى از برادر مسلمان و مؤمن خويش را بكند، و از اينكه او فلان نعمت و فلان امتياز دنيوى را دارد رنج ببرد، و آنجا كه او نعمت و امتياز را از دست مى‏دهد مسرور گردد.

«حسد» از برزگترين خبائث روحى، از امراض بسيار سخت، و از حجب صعب العلاج است كه سالك بايد در كنار زدن آن از خود مجاهدت سخت و پى گير داشته باشد.

حسد، موجب رنج و حزن دائمى دنيوى، و عقوبت اخروى است

شخص حاسد هميشه در حيات دنيوى خويش در رنج و حزن درونى است. زيرا با ديدن نعمتها و امتيازهاى دنيوى براى اين و آن از اقران خويش رنج مى‏برد و محزون مى‏باشد، و اين هم چيزى نيست كه آخر داشته باشد.

قلب شخص حاسد هميشه مشغول و محجوب است

رنج و حزن دائمى كه اشاره كرديم، قلب شخص حاسد را دائماً مشغول و محجوب مى‏گرداند، و او لحظه‏اى دل فارغ ندارد. و اين براى يك سالك كه قلب فارغ مى‏خواهد، هيچگونه مجال حركت باقى نمى‏گذارد. حذبات ربوبى به چنين قلبى راه نيابد، و انوار الهى بر آن نتابد، و ذوق و حال، و شوق موطن اصلى در آن به ظهور نرسد، و بالاخره صاحب چنين قلب محجوبى راه به جايى نمى‏برد، و هر مجاهدتى هم داشته باشد، ضايع مى‏گردد، و صعود و عروجى نخواهد داشت.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «الحسديأ كل الحسنات كماتأ كل النار الحطب»(جامع السعادات، ج 2، ص 191) يعنى «حسد، خوبيها را مى‏خورد آنچنان كه آتش هيزم را مى‏خورد».