«فرار ممدوح» - معارف و معاریف نسخه متنی

سود ندهد كه از مرگ يا از كشته شدن بگريزيد. (احزاب: 16) (يوم يفرّ المرء من اخيه): روزى كه هر كسى از برادر خود (كه از هر كس به وى نزديك تر است) بگريزد. (عبس:34) (ففرّوا الى الله) به سوى خدا بگريزيد، يعنى از معصيت ونافرمانى او به طاعت و فرمانبرداريش روى آوريد. (ذاريات: 50) «ولعمرى ما علىّ من قتال من خالف الحق وخابط الغىّ من ادهان ولا ايهان، فاتقوا الله عباد الله، وفرّوا الى الله من الله...» به جان خودم سوگند كه در نبرد با مخالفان حق وگروندگان به باطل سستى وسهل انگارى نمى كنم، پس اى بندگان خدا از خدا بترسيد و از خدا به سوى خدا بگريزيد از نافرمانى خدا گريخته به طاعتش پناه بريد... (نهج: خطبه 24).

از امام صادق (ع) روايت شده است: «لو انّ احدكم فرّ من رزقه كما يفرّ من الموت، لادركه رزقه كما يدركه الموت»: اگر يكى از شما از روزيش بگريزد چنان كه از مرگ مى گريزد، روزيش وى را دريابد چنان مرگ وى را درمييابد. (بحار: 70/143) فرار بر دو نوع است يكى ممدوح و ستوده و ديگرى مذموم و نكوهيده، فرار ممدوح آنست كه آدمى به منظور حفظ دينش كه مبادا از دستش برود يا جانش كه بيهوده تلف شود وبازدهى نداشته باشد يا روح و روانش كه مبادا در جو ناسالم آلوده گردد از آنجا بگريزد وبه جاى امن پناه برد، كه دستور هجرت در اسلام بر اين پايه مى باشد; و گاه فرار از حالى بد به حالى نيكو بود. و فرار مذموم ونكوهيده: فرار از جهاد وبطور كلى فرار از وظيفه است.

«فرار ممدوح»

(ففررت منكم لمّا خفتكم فوهب لى ربى حكما) (شعراء: 21). اين آيه در باره حضرت موسى (ع) است موقعى كه پس از ساليانى كه از مصر به مدين گريخته بود واز آنجا با در دست داشتن منشور نبوت به مصر بازگشته و فرعون را به پرستش خدا دعوت مى كند، وى در پاسخ فرعون كه به وى گفت: اين مدت كجا بودى فرمود: در آن روزگار از ترس شما فرار كردم و اكنون با فرمان نبوت به سوى شما بازگشتم.

(ففرّوا الى الله انى لكم منه نذير مبين)(ذاريات: 50). از عصيان و نافرمانى خدا و از آن حالتى كه موجب هلاكت وبدبختى شما است به سوى خدا وطاعت وتسليم در برابر او و حالتى ستوده كه مايه خوشبختى و امنيت شما بود فرار كنيد و بدين كوى امن پناه بريد.

نبى اكرم (ص) فرمود: هر آنكس كه به منظور حفظ دينش از سرزمينى به سرزمين ديگر فرار كند هر چند يك وجب مسافت باشد مستوجب بهشت گردد و در آنجا با ابراهيم خليل و محمد (ص) هم خانه باشد.

امام باقر (ع) در تفسير آيه (يا عبادى الذين آمنوا ان ارضى واسعة فتهاجروا فيها)فرمود: شما را نرسد كه حكام فاسق را اطاعت كنيد وچون احساس نموديد آنان در صددند دينتان را از دستتان بربايند زمين خدا وسيع است.

از حضرت رسول (ص) آمده كه حكيم ترين مردم كسى است كه از مردم نادان فرار كند.

نيز از آن حضرت است: از آنچه كه از عهده اش برنيائى فرار كن.

از اميرالمؤمنين (ع) رسيده كه: همواره به تمام وجود از فرومايه احمق گريزان باش. (بحار: 19/ 31 ـ 38 و 1/202 و 77/164 و 78/43) و فرمود: «الفرار فى وقته ظفر». (بحار: 77/165) و از رسول خدا (ص) روايت شده كه فرمود: «فرّ من المجذوم فرارك من الاسد»: آن چنان از جذامى بگريز كه از شير مى گريزى. (بحار: 75/14)

«فرار مذموم ونكوهيده»

از جمله فرار از جبهه جنگ است آنجا كه نبرد واجب بُوَد. آيات در اين باره متعدد آمده از جمله: (يا ايها الذين آمنوا اذا لقيتم الذين كفروا زحفا فلا تولّوهم الادبار...): (انفال: 15 و 16). اى مؤمنان هرگاه با تهاجم و تعرض كافران در ميدان كارزار روبرو شويد مبادا از بيم آنها پشت به دشمن كرده واز جنگ بگريزيد. و هر كه هنگام نبرد پشت به دشمن كند وبگريزد خود را در برابر خشم خدا قرار داده وجايگاهش