«آموزش قرآن» - معارف و معاریف نسخه متنی

امام صادق (ع) فرمود: خداوند قرآن را بيانگر هر چيزى فرستاده تا جائى كه به خدا سوگند هر آنچه مورد نياز بندگان بود در قرآن آمده است تا كسى نگويد: اى كاش فلان مطلب را خداوند در قرآن آورده بود.

امام باقر (ع) فرمود: خداوند هر آنچه را كه مردم تا قيامت بدان نياز داشته اند در كتابش آورده و هيچ چيزى را فروگذار ننموده. حمّاد لحّام گويد: روزى امام صادق (ع) فرمود: به خدا سوگند كه ما بدانچه در آسمان و زمين باشد و هر آنچه كه در بهشت و دوزخ وجود دارد و آنچه كه در ميان اينها است آگاهيم. من از شنيدن اين سخن مبهوت گشتم و همى به چهره حضرت خيره مى شدم. حضرت فرمود: اى حمّاد اين (كه گفتم) در كتاب خدا است، اين در كتاب خدا است، اين در كتاب خدا است; آنگاه حضرت اين آيه تلاوت نمود (و يوم نبعث من كل امة شهيدا من انفسهم و جئنا بك شهيدا على هؤلاء ونزّلنا عليك الكتاب تبيانا لكل شىء...) اين از كتاب خدا است كه هر چيزى در آن بيان شده است.

نيز از آن حضرت است كه فرمود: هيچ مسئله اى نباشد كه دو نفر در آن اختلاف كنند مگر اينكه ريشه اى در كتاب خدا دارد ولى عقول مردم به آن نرسد.

اميرالمؤمنين (ع) فرمود: قرآن را ظاهرى دل نواز و مسرت بخش و باطنى ژرف و عميق است، عجايبش تمام نشوند و غرايبش پايان نپذيرند و تاريكيها جز به آن برطرف نگردد.

و فرمود: اين قرآن نصيحت گرى است كه خيانت نكند و راهنمائى است كه به بيراهه نكشاند و سخنگوئى است كه دروغ نگويد.

«آموزش قرآن»

پيغمبر اكرم (ص) فرمود: بهترين شما كسانى مى باشند كه قرآن را بياموزند و به ديگران تعليم كنند.

امام صادق (ع) فرمود: مؤمن را نسزد كه بميرد تا اينكه قرآن را بياموزد يا در حال فراگيرى آن بميرد.

در حديث آمده كه روزى عبدالله بن مسعود به نزد پيغمبر (ص) آمد و عرض كرد: فلان اعرابى شترى به من داده است. فرمود: بابت چه چيزى؟ گفت: در قبال اينكه من چهار سوره قرآن را به فرزندش ياد دادم. فرمود: اى ابن مسعود شترش را به وى برگردان كه مزد گرفتن بر قرآن حرام است. (بحار: 97 و 22 و 18 و 2 و 92 و 16 و 46 و 103)

«تفسير و تأويل قرآن»

تفسير: بيان و آشكار ساختن چيزى، تفسير سخن; روشن نمودن معنى آن است. تأويل در لغت به معنى رجوع است و تأويل كلام بيان كردن آنچه كلام بدان باز مى گردد و در اصطلاح گردانيدن كلام از ظاهر به سوى جهتى كه احتمال داشته باشد. در شرع باز گرداندن لفظ از معنى ظاهر به معنى احتمالى آن است به شرط آنكه محتمل را موافق كتاب و سنت بيابند مانند قول خداى تعالى (يخرج الحى من الميت) كه اگر بيرون آوردن پرنده از بيضه بدان اراده شود تفسير خوانند و اگر اخراج مؤمن از كافر يا عالم از جاهل بدان اراده شود تأويل گويند.

در مورد تفسير قرآن روايات متعدده اى در منع از تفسير به رأى آمده از قبيل: «من فسّر القرآن برأيه فقد اخطأ» و «من فسّر القرآن برأيه فليتبوّء مقعده من النار» و «انّ تفسير القرآن لا يجوز الا بالاثر الصحيح و النص الصريح» و از طرفى آيات و رواياتى در امر به استفاده از آيات قرآن و انديشه و تفكر در معانى آن و كاوش مطالب عجيبه و حقايق مكنونه و استخراج درهاى گرانقدر از صدفهاى آيات كريمه اين كتاب آمده كه اين دو دسته به ظاهر با يكديگر تنافى دارند. محققين در جمع بين اين دو گفته اند: مراد از تفسير به رأى آن است كه كسى كه خود داراى رأى و عقيده اى خاص باشد بخواهد آيات قرآن را به رأى خاص خود تطبيق دهد و به هواى دل خويش آيات را تفسير كند.

و اينك برخى از روايات مربوطه:از حضرت رسول (ص) آمده كه: هر كه قرآن را به رأى خويش تفسير نمايد گو اينكه به حق اصابت كرده باشد خطا كرده. از امام صادق (ع) رسيده: هر كه قرآن را به رأى خود تفسير نمايد اگر به حق اصابت كند اجرى به وى داده نشود و اگر به خطا رود از فراز آسمان به زمين پرتاب گردد و به هلاكت رسد.

از امام باقر (ع) آمده كه: هيچ چيزى به عقول مردان دورتر از تفسير قرآن نباشد زيرا آيه قرآن اولش درباره چيزى و ميانش در موضوع ديگر و آخرش راجع به چيز ديگرى است.