«دولت غسانيان» - معارف و معاریف نسخه متنی

قَحبَة

گنده پير. سرفه زده. زن بدكار.

قَحط

خشكسالى، نايابى، كمبود ارزاق. رسول الله (ص): «لا تزال امتى بخير ما تحابّوا و ادّوا الامانة و اجتنبوا الحرام و قروا الضيف و اقاموا الصلاة و آتوا الزكاة، فاذا لم يفعلوا ذلك ابتلوا بالقحط والسنين». (بحار: 69/394) قيل لجعفر بن محمد (ع): لِمَ يكلب الناس على الطعام فى الغلاء؟ قال: «لانهم بنوا الارض، فاذا اقطحت اقطحوا، واذا اخصبت اخصبوا». (ربيع الابرار: 1/200)

قَحطان

بن عامر بن شالخ بن ارفخشد بن سام بن نوح، ريشه اعراب قحطانى و پدر خاندان حمير و كهلان و تبابعة (شاهان يمن) (شاهان حيره) و غسانيان (شاهان شام) در جاهليت است. علماى انساب، وى را از نخستين مردان دسته دوم از دسته هاى سه گانه عرب (عاربه و متعربه و مستعربه) مى شمارند. و گويند او در ميان شاهان يمن و جزيرة العرب نخستين كسى است كه تاج بر سر نهاد. وى از ساكنان حضرموت بود پس به سرزمين صنعاء كه در آن زمان خالى از آبادى و سكنه بود رفت و آنجا را آباد كرد. وى را كه از اشراف قوم خود بود به شاهى برگزيدند و جماعتى گرد او فراهم آمدند. او به عراق حمله برد و با بعلوس پادشاه آشوريان جنگيد و در خلال اين جنگها مرد. تاريخ تولد و مرگ وى دانسته نيست. (الاعلام زركلى: 2/761) چنان كه اشاره شد از اين نسل دولتها و حكومتهائى برخاسته و نظامهائى متشكل گشته: شيوه عرب باستان اين بوده كه چون حادثه هولناكى مانند قحطى يا بيمارى عمومى و مانند آن در منطقه آنها رخ مى داده دست جمعى از آنجا به ديار ديگر كوچ مى كرده وبسا در جايگاه جديد حكومتى تشكيل مى داده اند، كه از اين نمونه دولتهاى: غسّانيان در شام و منذريان در عراق و كنده در نجد مى توان نام برد، كه اين دولتها توسط آل قحطان پس از مهاجرتشان از يمن بر اثر انهدام سد مأرب به سبب سيل عَرِم بوجود آمده، واينك شرح مختصرى از اوضاع اين دولتها:

«دولت غسانيان»

چون بنى غسّان كه شاخه اى از قحطان بودند به مشارف شام (بخش جنوبى شام) وارد شدند با قومى از قضاعه كه آنها را ضجعميان مى گفتند درگير نبرد شدند و سرانجام آنها را شكست داده ملك و مكنت آنها را از چنگشان گرفتند و در منطقه بلقاء و حوران، دولتى تحت حمايت روميان برپا ساختند، آنان در اينجا به پيشرفتهاى چشم گيرى دست يافته تمدنى جالب توجه بوجود آوردند: شهرهاى آباد و كاخهاى سر به فلك كشيده بنا كردند و «بُصرى» كه در حوران شام واقع است پايتخت خويش مقرر داشتند. شمار سلاطين اين سلسله كه حدود شش قرن حكومت كردند 32 تن بود كه اولين آنها جفنة بن عمرو و آخرينشان جبلة بن ايهم نام داشت، كه مسلمانان بر او غالب گشته ابتدا اسلام آورد وسپس به سوى قيصر گريخت مرتدّ شد.

«دولت لخميان يا منذريان»

اولين از اين سلسله قحطانى، آل تنوخ بودند كه در سرزمين عراق حكومت كردند كه از آن جمله بود جذيمة بن الابرش، سپس خواهر زاده اش عمرو بن عدى از آل نصر كه شاخه اى از لخم بود به جاى او نشست. ديرى نپائيد كه اين دولت به استعمار سلاطين فارس در آمد و از آن پس تحت حمايت فارسيان ادامه حيات دادند; شمار