«احكام شرعى قبلة» - معارف و معاریف نسخه متنی

و در تفسير آيه 144 كه مى فرمايد: ما توجه گهگاهى ترا به آسمان كه كى قبله به ديگر سوى برگردد مى بينيم، زودا كه روى ترا به قبله اى متحول سازيم كه مايه خوشنودى تو باشد، پس روى خويش را به مسجدالحرام برگردان، آمده كه يهود مدينه آن حضرت را شماتت مى نمودند كه تو به سوى قبله ما نماز مى گزارى و از دين ما پيروى مى كنى، و از اين رو پيغمبر(ص) همواره رنج مى كشيد و مدام در انتظار اين بود كه قبله به كعبه برگردد و از اين سرزنش رها گردد.

آيا قبله مسجدالحرام است يا كعبه؟ آنچه در قرآن بدان تصريح شده مسجدالحرام است و از كعبه در اين باره نامى برده نشده، البته براى كسى كه بيرون مسجدالحرام نماز گزارد فرقى نيست كه قبله مسجد باشد يا كعبه زيرا كعبه در وسط مسجد قرار دارد ولى براى آنكه در مسجدالحرام باشد اگر قبله مسجد باشد مى تواند به هر سو نماز گزارد به خلاف اينكه اگر قبله كعبه بود بايستى بدان سو روى كند. در حديث از امام صادق (ع) آمده كه خداوند كعبه را براى اهل مسجد و مسجد را براى اهل حرم و حرم را براى همه مردم جهان قبله قرار داد. اكثر فقها طبق مداركى كه دارند قبله را مطلقاً كعبه دانند. برخى مفسرين خواسته اند از كلمه «شطر» چنين استفاده كنند. «نگارنده» حلبى گويد: از امام صادق (ع) پرسيدم: آيا پيغمبر (ص) به سمت بيت المقدس نماز مى گزارده؟ فرمود: آرى. عرض كردم: كعبه را پشت سر قرار مى داده؟ فرمود: زمانى كه در مكه بودند نه ولى پس از آنكه به مدينه هجرت نمود آرى چنين بود تا اينكه قبله به كعبه متحول گشت. (بحار: 84 و 19)

«احكام شرعى قبلة»

مواردى كه رعايت قبله كردن در آنها واجب يا شرط صحت عمل مى باشد عبارت اند از:

1 ـ نمازهاى يوميّه، خواه اداء و خواه قضاء، و همچنين توابع و ملحقات آن، مانند نماز احتياط جهت شك و قضاء اجزاء فراموش شده نماز، چون سجده و تشهد، بلكه دو سجده سهو. و نيز ديگر نمازهاى واجب، مانند نماز آيات و نماز ميت.

و اما نافله اگر در حال استقرار و ثبات خوانده شود رو به قبله كردن واجب، ولى اگر در حال راه رفتن يا در حال سوارى ادا شود واجب نيست اگر نتواند ايستاده يا نشسته نماز بخواند، بايستى خوابيده به پهلوى راست و گرنه به پهلوى چپ رو به قبله، و اگر نتوانست به پشت، پا را به سوى قبله كند آنچنان كه اگر بنشيند رويش به سوى قبله شود.

2 ـ در حال احتضار. به «احتضار» و «محتضر» رجوع شود.

3 ـ ميتى كه بر او نماز مى خوانند بايستى سر آن به طرف راست نمازگزار و پايش به سمت چپ وى باشد.

4 ـ در حال دفن بايستى ميت به پهلوى راست رو به قبله خوابانيده شود.

5 ـ اگر حيوانى رابخواهندسر ببرندياشترى رانحركنندبايستى جلو آن حيوان رو به قبله باشد.

6 ـ حرام است رو به قبله يا پشت به قبله نمودن در حال تخليه.

«مسائلى مربوط به قبله»

در مواردى كه رعايت قبله در آنها لازم است، واجب است جستجوى قبله نمود در حدّى كه علم حاصل شود، وگرنه ظنّ و گمان بدست آورد. واگر ميسر نشد بايستى در آن كار كه قبله در آن شرط است احتياط نمود، مثلا اگر قبله را در يكى از دو طرف احتمال مى دهد دو بار نماز بخواند و اگر سه طرف محتمل است سه بار و همچنين اگر هر چهار طرف مورد احتمال باشد.

اگر در مورد ذبح يا نحر حيوان عمداً رعايت قبله ننمود گوشت آن حيوان حرام است.

و اگر فراموش كرد يا حكم شرعى آن را نمى دانست يا جهت قبله را آگاهى نداشت، اشكالى ندارد كه رو به غير قبله حيوان كشته شود، و همچنين اگر حيوان چموش باشد و رو به قبله كردن آن ممكن نباشد، و يا در چاه افتاده و ممكن نباشد رويش را به سمت قبله كنند.

اگر ميت را به سمت ديگر خوابانيده باشند بايستى قبر را شكافت و مرده را به سمت قبله خوابانيد. (عروة